De Cleveringsluizen bij Lauwersoog. Foto archief Corné Spardaens
Miljoenen liters water van de afgelopen tijd moeten de zee in. Daarom klinkt opnieuw de roep voor een krachtig gemaal bij de R.J. Cleveringsluis in Lauwersoog, een plan dat jaren geleden werd afgeblazen wegens geldgebrek.
Bij de sluis bij Lauwersoog komt een groot deel van het Groningse en Friese water terecht, maar waterschap Noorderzijlvest kan het water alleen weg laten stromen door de sluisdeuren open te zetten en het water met ‘vrij verval’ weg te laten stromen. Er zijn geen pompen.
„De komende dagen kunnen we het water goed kwijt, vorige week lukte dat door hoogtij en wind niet”, vertelt dijkgraaf Roeland van der Schaaf van waterschap Noorderzijlvest. „Het is gewoon heel hard nodig dat er een nieuw gemaal bij Lauwersoog komt.”
Vaker langdurige regenval
In de praktijk zal zo’n nieuw gemaal maar een paar keer per jaar – en waarschijnlijk niet eens ieder jaar – gebruikt worden. Maar in de toekomst kan Noord-Nederland er niet zonder, vindt Van der Schaaf. „We krijgen vaker langdurige regenval, zoals nu. We zullen ook vaker korte en heftige regenval krijgen. En de zeespiegel stijgt, waardoor de momenten dat je kunt spuien nog minder worden.”
Waterbergingen zijn handig bij veel regen: ze hebben bij piekneerslag een vertragende werking. Het water staat niet gelijk bij de sluizen, maar kan even ‘geparkeerd’ worden. Deze bergingsgebieden bestaan soms uit een terrein met eigen sluis en soms is het een natuurgebied waarbij de waterboezem ‘natuurlijk’ meebeweegt met de waterstand.
Waterschap Hunze en Aa’s kan zo 52,5 miljoen kuub water vasthouden in waterbergingsgebieden, waaronder Westerbroekstermadepolder, de Kropswolderbuitenpolder, Meerstad, Weddermeeden, Blauwestad en de Onner- en Oostpolder.
Noorderzijlvest heeft de waterbergingen ‘De Drie Polders’ (1,3 miljoen kuub), ‘Polder de Dijken-Bakkerom’ (1,2 miljoen kuub) en de Onlanden (nu nog 7,5 miljoen kuub water).
Er worden allerlei extra plannen uitgewerkt. Zo wordt het Woldmeer bij Meerstad uitbreid zodat er 1,65 miljoen kuub water opgevangen kan worden. Ook komt er een waterberging in het Dwarsdiepgebied (Zuidelijk Westerkwartier) en een uitbreiding van waterberging in de Onlanden, waardoor de capaciteit daar stijgt van 7,5 miljoen naar 12,5 miljoen kuub water.
Ondanks de nattigheid is er nu geen paniek bij het waterschap. De regen valt gestaag en niet met pieken. De watersituatie is daardoor ‘beheersbaar’, er is geen gevaar voor ‘waterveiligheid’. Met andere woorden: dijken dreigen niet te breken, woningen niet te overstromen.
Eerdere plannen zijn van tafel
Toch is een groot gemaal in Lauwersoog nodig voor de toekomst, zegt dijkgraaf Van der Schaaf. Zo’n tien jaar geleden lagen er panklare ideeën voor de bouw van zo’n supergemaal op deze plek. Toen het Rijk niet wilde meebetalen, bleek de financiering onhaalbaar.
Ook vier jaar geleden lagen er plannen om de sluis in Lauwersoog te verbouwen naar gemaal met pompen in de spuikokers. Uit een studie bleek toen echter dat er op korte termijn geen behoefte was aan die extra pompcapaciteit.
‘Oude onderzoeken achterhaald’
„Die onderzoeken uit het verleden zijn achterhaald”, vindt Van der Schaaf. „Met de nieuwe klimaatscenario’s van het KNMI is het zonneklaar dat er een nieuw gemaal moet komen. De discussie gaat nu over het hoe en wat, maar niet meer over waarom.”
De reden dat Noorderzijlvest tot nu toe prima wegkomt met de huidige sluizen bij Lauwersoog, is dat men het water in het Lauwersmeer kan pompen met gemaal De Waterwolf en het Louwesgemaal bij Zoutkamp, dat nu wordt vernieuwd. Het Lauwersmeer zit niet gauw te vol. „Maar de kans bestaat dat het Lauwersmeer ook te vol raakt. Uiteindelijk moet het water de zee op.”
„We moeten nu vooral vaart maken. Voor je zo’n gemaal klaar hebt, ben je wel even bezig.”
Zeesluizen
Waterschap Hunze en Aa’s maakt gebruik van spuisluizen bij Nieuwe Statenzijl en heeft drie kleine zeegemalen: Duurswold, Rozema en Fiemel. Noorderzijlvest heeft ook drie zeegemalen: Spijksterpompen, Noordpolderzijl en De Drie Delfzijlen. Deze hebben een veel kleiner watergebied dan de sluis bij Lauwersoog.
