Eric van der Burg, demissionair staatssecretaris van Justitie en Veiligheid, tijdens de stemming in de Eerste Kamer over de spreidingswet. Een ruime meerderheid stemt in met de wet, nu de VVD ook akkoord is. Foto: ANP SEM VAN DER WAL
De spreidingswet is alsnog aangenomen en Westerwolde heeft de rechtszaak tegen het COA gewonnen. Maar Ter Apel is nog lang niet ontlast. De rechtse partijen die tegen asielspreiding zijn, gaan alles uit de kast halen. ,,Traineren’’, klaagt links.
De stemming in de Eerste Kamer dinsdagmiddag was illustratief. Het zou een hamerstuk zijn, er zou alleen even gestemd worden over de spreidingswet. Het debat duurde vorige week immers al twee lange dagen. Toch kostte de stemming nog bijna een uur omdat PVV-senator Alexander van Hattem een extra debat aanvroeg, een derde termijn. Zeer ongebruikelijk in de Eerste Kamer.
,,Hou op met traineren’’, beet GroenLinks-PvdA-senator Farah Karimi hem toe. Maar de PVV’er hield vol. Er was nog een advies van de Raad van State over een uitvoeringskwestie gekomen. Daar had de senaat vorige week nog niet over gesproken.
‘Herhaling van zetten’
Staatssecretaris Eric van der Burg wilde er niet eens inhoudelijk op ingaan: ,,Herhaling van zetten’’, zei hij. De motie van de PVV werd ruim verworpen. Maar de toon was gezet. Tijdens de hoofdelijke stemming haalden een paar rechtse senatoren even diep adem alvorens hun stem luid uit te schreeuwen: ,,Tégen!’’
Schreeuwen hielp niet. De wet gaat gewoon in per 1 februari. En tegelijk heeft de rechter de gemeente Westerwolde gelijk gegeven: het asielorgaan COA moet boetes betalen tot 1,5 miljoen euro als er meer dan de afgesproken 2000 asielzoekers in Ter Apel zijn.
Het spreiden van asielzoekers kan dus meteen in praktijk gebracht worden. Vanaf 1 februari laat demissionair staatssecretaris Van der Burg de provincies weten hoeveel asielzoekers ze moeten opvangen.
Eerst stimulans daarna pas dwang
Er moeten er zo’n 95.000 over het land worden verdeeld. Nu is al bekend dat Drenthe, Groningen en Flevoland al genoeg doen. Vooral Zuid-Holland, Noord-Holland en Brabant moeten veel meer mensen onderbrengen.
De systematiek is dan dat provincies de asielzoekers weer over gemeenten moeten verdelen. Een gemeente die zich vroeg meldt en lange tijd opvang belooft, kan een bedrag krijgen tot 5000 euro per persoon. Hoe later de gemeente reageert, hoe lager het bedrag.
De ‘dwang’ waarover de tegenstanders van de wet zo boos zijn, wordt niet meteen ingezet. De regeling moet eerst werken als een stimulans, gemeenten hebben er zelf belang bij snel te reageren, verwacht Van der Burg. Misschien is dan uiteindelijk de dwang helemaal niet nodig. Maar dat komt allemaal pas in 2025 aan de orde.
Weiger-gemeente Westland
Toch is nu ook al duidelijk dat er genoeg gemeenten zullen zijn die niet meewerken. De gemeenteraad van de tuinbouwgemeente Westland kwam dinsdag in het nieuws als weiger-gemeente. Een ruime rechtsgezinde meerderheid in de gemeenteraad vindt dat er nergens in de gemeente plek is voor de becijferde 700 asielzoekers.
Er werd ook al meteen een bestuurlijk probleem duidelijk. Want de burgemeester van Westland reageerde dat de gemeente hoe dan ook de wet zal moeten uitvoeren. Die burgemeester kennen we nog in het Noorden: oud-wethouder Bouke Arends uit Emmen. Een rasechte PvdA’er, maar officieel speelt dat natuurlijk geen rol.
Huidig staatssecretaris Eric van der Burg zal de wet nog wel willen uitvoeren. Maar ja, hij is demissionair, dus hoe ver reikt zijn macht? Annabel Nanninga van JA21 deed in de Eerste Kamer meteen een oproep aan bestuurders en politici om zich niet aan de wet te houden. Van der Burg kan er alleen maar zuur bij kijken.
De verkiezingswinnaars PVV, VVD, NSC en BBB zijn intussen aan het onderhandelen over een nieuw kabinet. Ze vormen in de Tweede Kamer al een meerderheid en weten elkaar in debatten ook uitstekend te vinden om één lijn te trekken. De Tweede Kamer zal Van der Burg daarom niet zomaar steunen als het erop aankomt. Het kan nog spannend worden.
