Een dakloze in de Oude Ebbingestraat in Groningen. Foto archief: Duncan Wijting
Ze slapen een gat in de dag op terrassen en onder luifels van cafés en restaurants. Horecamedewerkers in de binnenstad van Groningen ervaren steeds meer overlast van daklozen en verwarde types.
Dat verbaast directeur Jasmijn Wieringa van opvangorganisatie Wender niet. ,,Het aantal daklozen stijgt enorm. Afgelopen 9 maanden hebben zich 372 mensen bij ons gemeld, over heel 2022 waren dat er 311, het jaar daarvoor 281. Provinciebreed hadden we vorig jaar in oktober 430 mensen die zich bij ons meldden, dit jaar zijn dat er 803.’’
Die aantallen zeggen niets over het totaal aantal daklozen, zegt Wieringa. Zij noemt bijvoorbeeld de zogeheten bankslapers: mensen met een baan maar zonder huis, die logeren bij kennissen en familie. Zij spreekt van een huisvestingscrisis in plaats van een daklozencrisis. ,,Door het gebrek aan betaalbare huizen is er geen doorstroom. Vandaar die onrust op straat. Onze nachtopvang is vol en ook de winternoodopvang op de boot in het Eemskanaal is straks binnen de kortste keren vol.’’
‘Ik tref soms wel vijf daklozen aan rondom de zaak’
Tot haar verbazing stelt de landelijke politiek in het Actieplan Dakloosheid zich ten doel een einde te maken aan dakloosheid in 2030. Onhaalbaar volgens haar. ,,Woningcorporaties en gemeenten moeten wakker geschud worden. Er zijn zo veel economische daklozen die door bijvoorbeeld een scheiding op straat staan. Tel daarbij op de bezuinigingen bij de GGZ, die minder bedden ter beschikking heeft. De kwetsbaarste daklozen raken het zwaarst gedupeerd. Die hebben schulden, die gebruiken, die hebben psychische hulp nodig: die belanden als eerste op straat.’’
Dat is te merken in Groningen. Zo liggen er op klaarlichte dag daklozen met slaapzakken en dekens op de banken voor grand café Mr Bakels aan het Zuiderdiep. ,,Ik tref soms wel vijf daklozen aan rondom de zaak’’, zegt een medewerker (33). ,,We hebben er veel last van, onze gasten voelen zich onveilig. Ze zijn brutaal en intimiderend, drinken uit de glazen op het terras, ze schelden mensen verrot die hen weigeren geld of sigaretten te geven, ze bedreigen mensen en ze jatten onze dekentjes en lantaarntjes.’’
‘Er zijn er veel meer en ze draaien door’
Hij zegt te zien dat veel daklozen kampen met drugsverslaving en met psychische problemen. ,,Het wordt steeds erger. De politiek moet hier iets aan doen en ik zou het ook fijn vinden als de politie zich vaker liet zien. Het loopt de spuigaten uit. Hoe vaak wij poep en plas van de daklozen moeten opruimen. Ze kotsen tegen de ramen, we vinden naalden. En ik heb het idee dat ze de confrontatie niet schuwen.’’
Een medewerkster (26) van café-restaurant Rabenhaupt aan het Zuiderdiep deelt de opvatting van haar collega van Mr Bakels. ,,Ik heb het idee dat de agressie en het drugsgebruik onder daklozen erger is geworden. Ik heb hiervoor aan het Poeleplein gewerkt, ik dacht dat het daar erg was qua bedelaars en verwarde mensen, maar hier aan het Zuiderdiep is het extremer. Er zijn er veel meer en ze draaien door.’’
‘Pepmiddelen die agressie opwekken’
Ook volgens sociaal ondernemer Ritzo ten Cate, die tien jaar geleden het initiatief nam voor stadswandelingen in Groningen met een dakloze als gids, zijn er meer daklozen en is de groep diverser. ,,Dat geldt voor alle grote steden. Ik zie in Groningen meer dakloze jongeren op straat, meer mensen met psychische problemen, meer Oost-Europeanen en het gebruik is anders. Gebruikten ze vroeger drugs om tot rust te komen; tegenwoordig lijken ze pepmiddelen te nemen die agressie opwekken.’’
Daklozenpastor alias geestelijk verzorger Annemarie van der Vegt werkt vooral vanuit de dagopvang voor daklozen aan de Spilsluizen in Groningen. ,,In de 9 jaar dat ik dit werk doe is mij vooral de groei van het aantal Oost-Europese daklozen opgevallen. Niet-rechthebbenden heten zij, wat betekent dat ze geweigerd worden bij de daklozenopvang. Ze komen hier werken, aan dat werk is vaak een kamer gekoppeld. Maar als ze op wat voor manier hun werk kwijt raken, dan verliezen ze ook hun woonruimte. In combinatie met drank gaat het dan niet goed.’’
Ze zegt dat er meer slaapplaatsen nodig zijn en meer sociale huurwoningen. ,,En een menselijker moraal. Dakloosheid is verschrikkelijk. Het is de ultieme vorm van armoede en eenzaamheid, in een maatschappij waar zelfredzaamheid de norm is.’’
Volgens haar is de verwarde mens veel meer op straat te vinden. ,,Ik zou bijna zeggen dat het goed is dat het probleem zichtbaar wordt. Zo lang het verborgen is, schuiven we het onder het tapijt. Dakloosheid is een gemeenschappelijk probleem. Vergelijk het met stelen. Om dakloze Carlos uit het boek Verhalen van de Straat te citeren: Stelen is niet alleen het probleem van degene die steelt, maar ook van degenen die niet willen delen.’’
De gemeente Groningen zegt bekend te zijn met de klachten en meldingen over overlast van daklozen in het centrum van Groningen. ,,Het is niet nieuw. De aanpak van de overlast heeft prioriteit bij zowel de politie als de hulpverlening, maar het is niet altijd gemakkelijk om met d doelgroep in contact te komen. Daarom wil de gemeente versnellen op zorg en aandacht, kijken of er extra capaciteit ingezet kan worden op zoek naar een oplossing voor mensen die tussen wal en schip vallen. Maar honderd procent maakbaar en oplosbaar is het probleem niet, het hoort bij een grote stad. Binnenkort gaat de winteropvang voor dak- en thuislozen op de slaapboot weer open en kunnen mensen ergens naartoe. Dat geeft ongetwijfeld verlichting voor het stadscentrum.’’
