Sociale veiligheid RUG blijft heet hangijzer. 'Illusie te denken dat we een utopische wereld kunnen creëren', zegt deze rector

Nee, ze was niet bij het protest aanwezig. ,,Ik had allerlei afspraken. Als het bestuur iets zou worden aangeboden, was ik zeker gekomen. Maar uiteraard voelde ik me betrokken en heb dus wel even gekeken vanuit het Academiegebouw. Sociale veiligheid is een superbelangrijk onderwerp. Ik wilde zien of daar genoeg mensen op afkomen. Dus ik was verheugd dat het hele plein volstond. Het onderwerp sociale onveiligheid gaat ons allemaal aan.’’

Maar demonstranten protesteerden ook tegen het gebrek aan actie door de universiteit om zaken als grensoverschrijdend gedrag en sociale onveiligheid aan te pakken. De Young Academy Groningen (YAG), een groep jonge academici verbonden aan de RUG, schetste in een rapport dat in 2021 werd gepresenteerd een onthutsend beeld. De onderzoekers concluderen dat ‘zelfs aan de Rijksuniversiteit Groningen, die tot nu toe geen spraakmakende gevallen heeft gekend, ernstige gevallen van intimidatie voorkomen, die meestal onder de radar blijven.’

Ze verzamelden klachten over veelal mannelijke leidinggevenden die zich schuldig maakten aan onder meer handtastelijkheden en het gebruik van scheldwoorden. Ook dreigen ze met het niet doorgaan van promoties of dat een contract – veel medewerkers hebben een tijdelijk contract – niet zou worden verlengd. Een vrouw vertelde over de seksuele intimidatie door een collega. De laatste zei onder meer: ‘O, ik vind het geweldig dat het lente is zodat ik meer van je lichaam kan zien.’ Een ander klaagde hoe een professor Chinezen ‘gele mieren’ noemde. Een vrouw vertelde dat ze veel meer onderwijstaken kreeg dan haar mannelijke collega’s.

Een klacht indienen had nauwelijks zin, zo bleek uit het rapport. Leidinggevenden nemen de klachten niet serieus. Faculteitsbesturen kijken de andere kant op en de afdeling personeelszaken kiest bijna altijd de kant van de leidinggevende. In veel gevallen worden de slachtoffers tot cursussen gedwongen waarbij ze hun eigen gedrag moeten ‘fiksen’, of wordt een mediationtraject op de rails gezet.

Tijdens de demonstratie van afgelopen woensdag was ook universitair hoofddocent Susanne Täuber aanwezig, die nog tijdens het protest te horen kreeg dat de RUG haar van de rechtbank mag ontslaan. Volgens Täuber, werkzaam op de faculteit economie en bedrijfskunde, is een kritische publicatie uit 2019 over de kansen van vrouwen op universiteiten, waaronder de RUG, de basis voor het ontslag. De universiteit liet tijdens de rechtszaak, die enkele weken geleden plaatsvond, weten dat er al lang voor de bewuste publicatie sprake was van getroebleerde verstandhoudingen. Täuber kreeg steun en bijval van vele studenten en collega’s die – onder meer op Twitter - protesteerden met ‘#AmINext?’

Wijmenga wil niet op het ontslag van Täuber ingaan. ,,We doen nooit uitspraken over persoonlijke dossiers.’’ Maar hoe reëel is de angst van medewerkers, vooral die met een tijdelijk contract, dat bij een kritische houding ontslag dreigt of dat een contract niet wordt verlengd?

,,Je wordt niet zomaar ontslagen. Zo makkelijk gaat dat echt niet. Daar zijn heel zorgvuldige procedures voor. En er zijn altijd mensen met tijdelijke banen geweest. Daar is de universiteit niet uniek in. Ook bij andere instellingen werken mensen die zich zorgen maken of ze een vaste baan krijgen.’’

Ze benadrukt dat sociale veiligheid hoog op de agenda van het universiteitsbestuur staat. ,,Tegelijk wil ik de kritiek ook nuanceren. Het is een illusie te denken dat we een utopische wereld kunnen creëren waarin dit nooit meer zou gebeuren. Het grote issue bij sociale veiligheid is cultuur. Hoe creëer je een cultuur waarin het normaal is dat je elkaar op je gedrag aanspreekt? Dat is overigens niet een vraag die uniek is voor de universiteit, maar ook voor bijvoorbeeld de kunstensector en de media.’’

De eerste vrouwelijke rector in de geschiedenis van de RUG maakte het in haar – meer dan glansrijke – loopbaan ook mee. ,,Ik heb altijd in mannenwerelden geacteerd. Maar het gebeurt niet alleen in de wetenschap, maar ook op straat dat mannen foute dingen tegen je zeggen. Ik kan niet zeggen dat ik daardoor erg van slag was. Ik heb dan meestal de neiging daar luchtig mee om te gaan. Dat zegt overigens meer iets over mij als persoon en niks over mijn generatie of hoe andere vrouwen dat doen. Het waren andere tijden toen ik jong was, maar die zijn veranderd. Het is terecht dat er nu meer aandacht is voor vrouwonvriendelijk gedrag.’’

In haar werk kwam het voor dat ze een man op zijn gedrag jegens vrouwen aansprak. ,,Dat pakte goed uit. Het was voor hem een soort eye-opener. Mensen zijn zich er niet altijd bewust van dat wat ze zeggen of doen iemand anders kan raken.’’

Binnenkort start de RUG met een grootschalige campagne om sociale onveiligheid aan te pakken. ,,En deze verandering komt niet van boven. Iedereen – 38.000 studenten en 7000 medewerkers – wordt hierbij betrokken. We spreken elkaar onvoldoende aan op gedrag. Dat geldt voor iedereen. Dat is overigens een maatschappelijk probleem.’’

Een van haar doelen is dat medewerkers ook tijdens de koffie en lunch over deze zaken praten. ,,Het is nog steeds een taboe.’’ Een onderdeel van de campagne is het ophangen van posters met de slogan ‘Als je vindt dat het eigenlijk niet kan, check het dan’. ,,We zijn heel trots dat de universiteit een diverse instantie met allerlei culturen is. Maar wat jij en ik heel normaal vinden, kan voor mensen met een andere achtergrond als een ‘no go’ worden gezien. Die gesprekken moeten we gaan voeren. En dat moeten we ook blijven doen.’’

Wil je reageren? Mail naar frank.von.hebel@dvhn.nl