Dronefoto waarop te zien is hoe dicht de Eemshaven het dorpje Oudeschip is genaderd. Foto: Jaspar Moulijn
Inwoners van de dorpen rondom de Eemshaven deden woensdag een laatste emotionele beroep op de provinciepolitiek om de geplande uitbreiding van het havengebied met de Oostpolder minstens uit te stellen. De kans daarop is echter klein. De provincie is bang dat uitstel tot afstel leidt.
Ineens stokt haar minutenlange woordenstroom. Inspreekster Arenda Woltjer krijgt het even te kwaad nadat ze de Groninger Staten heeft verteld over haar moedeloos stemmende strijd tegen de oprukkende windmolens en industrie. Slapeloze nachten heeft ze ervan, en ze is niet de enige.
,,Wat zou er moeten gebeuren dat u weer goed kunt slapen?’’, vraagt SP-Statenlid Fenna Feenstra. Dat brengt de inwoonster van de buurtschap Heuvelderij, letterlijk onder de rook van de Eemshaven, even volledig uit balans. Een paar tellen blijft het stil, dan zegt ze met verstikte stem: ,,Daar heb ik even geen antwoord op.’’
‘Open planproces’ bezorgt inwoners slechts ‘frustratie en verdriet’
Woltjer was woensdag een van de insprekers uit het gebied rond de Groninger zeehaven die tegenover de Staten hun relaas deden over wat er over hen heen is gekomen sinds de provincie en de gemeente Het Hogeland in het voorjaar van 2021 bekendmaakten dat de 600 hectare metende Oostpolder bij de Eemshaven wordt getrokken.
De provincie beloofde de 116 huishoudens in Heuvelderij en omliggende buurtschappen Oudeschip, Koningsoord, Nooitgedacht en Polen een ‘open planproces’. De inwoners zouden kunnen meepraten over maatregelen om de leefbaarheid zoveel mogelijk overeind te houden en de pijn van de uitbreiding te verzachten.
Maar in de praktijk is dat tot dusver een grote teleurstelling, zegt ook inspreker Ab Reitsma uit Oudeschip. ,,Wij ervaren de inspraak als eenrichtingsverkeer’’, zegt hij namens Bewoners Belangen Eerst (BBE), waarin Dorpsbelangen in Oudeschip en Spijk de krachten hebben gebundeld. ,,Het leidt doorgaans alleen maar tot meer frustratie en verdriet bij de inwoners.’’
Ambtenaren en bestuurders lijken de inspraakmomenten te zien als ‘verplichte nummers’, stelt Reitsma: ,,Afvinken in plaats van echt te kijken naar wat wij inbrengen.’’ Het is tekenend dat de gezamenlijke inspraakreactie van de bewoners niet bij de stukken zit waarover de Staten moeten besluiten, stelt Reitsma bitter vast. ,,De suggestie wordt gewekt dat het allemaal in goede harmonie gebeurt, maar niets is minder waar.’’
‘Vangnet voor wie weg wil of moet, wordt ons door strot geduwd’
Zo wordt de ‘vangnetregeling’ voor woningeigenaren, die nu is gepresenteerd, de omwonenden door de strot geduwd, vindt Reitsma. Wie weg wil of moet maar zijn huis niet binnen zes weken verkocht krijgt, kan het voor 95 procent van de taxatiewaarde kwijt aan de gemeente. Die zoekt vervolgens nieuwe kopers om een leegloop te voorkomen.
Maar die vergoeding is bij lange na niet genoeg om te verhuizen naar een nieuwe plek, stellen omwonenden. Toch vinden ze weinig gehoor voor hun protest. ,,Tegen ons wordt gezegd: meer zit er niet in. Kortom: hou je mond maar, dit is het maximale wat er in zit. Het lijkt op ‘verdeel en heers’.’’
Volgens de provincie hoeft niemand weg, wie weg wil kan ‘vrijwillig’ kiezen voor de vangnetregeling. ,,Maar voelt dat ook zo?’’, vraagt PVV-fractieleider Ton van Kesteren aan Woltjer. Het woonplezier raakt er snel vanaf, bekent ze. ,,Het vergt ontzettend veel energie om alle ontwikkelingen en, soms ook nog tegenstrijdige, ontwikkelingen bij te houden. Je raakt moegestreden.’’
Ja, er is nu wel een bureau ingehuurd dat bewoners ondersteunt. ,,Maar die schrijven geen zienswijze voor je. Ze kunnen wel helpen met vragen, maar om de juiste vragen te kunnen stellen moet je wel alle stukken lezen. Dat zijn alleen al 1500 pagina’s plus nog eens allerlei documenten met aanvullende informatie.’’
Of ze zich weggepest voelt?, vraagt Dries Zwart van de Partij voor het Noorden. ,,Ja, zo zou je het kunnen interpreteren’’, zegt ze, opnieuw wankel. ,,Ook omdat het niet ophoudt met de plannen die er nu liggen. Ik ben ervan overtuigd dat vervolgstappen al in de maak zijn voor verdere uitbreiding.’’
Het vertrouwen tussen bewoners en gemeente plus provincie is behoorlijk beschadigd, stellen de Staten vast. Vooral fractievoorzitter Meint Kolthof dringt aan op uitstel van de besluitvorming, en roept de andere fracties op om meer tijd te nemen voor onderzoek. Ook omdat er een kritisch advies ligt van de landelijke commissie voor Milieu Effect Rapportages (MER).
Deze MER-commissie stelt vast dat er nogal wat onduidelijkheid is over de effecten van de uitbreidingsplannen, met name op de stikstofuitstoot, waterkwaliteit en weidevogelstand. Tenzij daar alsnog duidelijkheid over komt, kan Groningen alsnog juridisch ‘nat’ gaan met de Oostpolder.
Bij uitstel dreigt afstel door verlies recht van eerste koop voor provincie
Daar is echter één belangrijk bezwaar tegen, waarschuwen gedeputeerde Bram Schmaal (Groninger Belang) en verscheidene Statenfracties. Als de politiek de kwestie voor zich uitschuift, lukt het niet om tijdig alle plichtplegingen af te ronden om na volgend jaar nog een zogeheten voorkeursrecht op de Oostpolder te claimen.
De provincie heeft dat recht ingeroepen om te voorkomen dat speculanten de grond opkopen en voor veel geld moeten worden uitgekocht. In dat geval zal uitstel tot afstel leiden, vreest gedeputeerde Schmaal. ,,Omwonenden zijn er ook niet mee geholpen als wij de regie over dit proces kwijtraken.’’
‘Ook bij streep door uitbreiding blijft Oostpolder geen landbouwgrond’
Het is volgens hem ook een ‘misverstand’ dat de Oostpolder gewoon landbouwgrond blijft als er een streep door de plannen gaat. Tennet heeft immers al een claim in de polder gelegd voor een locatie voor een hoogspanningsstation dat elektriciteit van zee naar het landelijk stroomnet sluist.
De netwerkbeheerder kan dat samen met Den Haag simpel doodrukken vanwege het grote maatschappelijk belang op grond van de zogeheten Rijkscoördinatieregeling. ,,Als wij nu stoppen dan gaat Tennet daar aan de slag’’, waarschuwt Schmaal. ,,En ik schat in dat Gasunie daarna ook nog wel volgt en vermoedelijk ook batterijopslagen, waterstoffabrieken en noem maar op.’’
Gedeputeerde belooft betere communicatie en meer ondersteuning
De gedeputeerde erkent wel dat de communicatie met de omwonenden beter moet dan de afgelopen jaren onder het vorige college van gedeputeerde staten. Ook zegt hij toe dat bewoners meer ondersteuning krijgen om zogeheten planschade door de uitbreidingsplannen te verhalen op de overheid.
Bovendien belooft hij nader onderzoek naar de vraag of de vangnetvergoeding van 95 naar 100 procent kan. Schmaal vreest dat dit de lokale huizenmarkt zal verstoren, maar wil daarover helderheid hebben voordat de Staten op 8 november de knoop doorhakken.
