De dijk die de Oostpolder en het dorp van elkaar scheidt. Foto: Anjo de Haan
Huiseigenaren in een straal van 1,5 kilometer rond de Eemshaven kunnen hun woning gegarandeerd tegen 95 procent van de taxatiewaarde verkopen aan de provincie als zij moeten verhuizen of weg willen vanwege de uitbreiding van het havengebied.
Deze ‘vangnetregeling’ is onderdeel van een pakket compensatiemaatregelen waarmee de provincie Groningen en de gemeente Het Hogeland het leed door de voorgenomen verdubbeling van de Eemshaven willen verzachten voor de omliggende dorpen.
De 117 huishoudens in dorpen als Oudeschip, Nooitgedacht, Koningsoord, Polen en Heuvelderij vrezen waardedaling van hun woning als de Eemshaven de komende jaren in zuidoostelijke richting wordt uitgebreid met de huidige Oostpolder.
Zeshonderd hectare landbouwgrond wordt grootschalig groen industriegebied
In dit 600 hectare metende gebied komt een windpark, maar wordt bovenal plek gereserveerd voor grootschalige duurzame bedrijvigheid: waterstof- en batterijfabrieken, producenten van auto-onderdelen en datacenters. In de Oostpolder vinden zulke bedrijven straks kavels van 50 hectare of meer.
De vangnetregeling moet voorkomen dat omwonenden zwaar toeleggen op de verkoop van hun huis als zij weg willen vanwege de oprukkende industrie of weg moeten door een nieuwe baan of veranderingen in de thuissituatie. De provincie koopt in dat geval de woning op en probeert die weer door te verkopen om leegloop in de dorpen te voorkomen.
Opkoopregeling heeft zich in Moerdijk al bewezen
Zo’n aanpak heeft zich in de praktijk al bewezen in het Zuid-Hollandse Moerdijk. Daar biedt de gemeente omwonenden sinds 2015 een verkoopgarantie na een reeks ernstige incidenten op het plaatselijke chemiepark. Daar wordt volop gebruik van gemaakt, zowel door dorpsbewoners die weg willen als nieuwkomers die de lege plekken bezetten.
Groningen volgt deze Moerdijkregeling in licht gewijzigde vorm. Zo komen omwonenden van de Eemshaven pas voor steun in aanmerking als zij er zelf niet in slagen hun huis binnen een half jaar te verkopen. Voor huizen tot 500.000 euro geldt een garantieprijs van 95 procent van de taxatiewaarde, boven die grens loopt het percentage af.
Het Groninger vangnet geldt voor minimaal tien jaar, maar blijft doorlopen als het nieuwe havengebied binnen die termijn nog niet is volgelopen met bedrijven. Ook omwonenden die tot 2 kilometer van het havengebied wonen, komen in aanmerking voor de regeling, mits hun huis vanuit de woonkamer of keuken direct zicht heeft op de industrie.
Boeren verdienen nu nog 6 miljoen per jaar op hoogwaardige klei
Ook voor de veertien landbouwbedrijven die nu nog boeren op de hoogwaardige kleigrond in de Oostpolder, hebben de plannen grote gevolgen, blijkt uit de stukken die voor de zomervakantie ter inspraak hebben gelegen voor de gebiedsontwikkeling. Zij halen nu nog jaarlijks bijna 6 miljoen euro omzet uit het gebied met de teelt van granen, uien, suikerbieten en vooral pootaardappelen voor de export, becijfert adviesbureau Royal Haskoning in een landbouweffectrapportage.
Deze boeren moeten ruim gecompenseerd worden als ze moeten wijken, adviseert het bureau. Driekwart van hen wil door met het bedrijf. De provincie heeft 50 miljoen opzij gezet voor de aankoop van vervangende grond. Maar het wordt volgens Royal Haskoning een ‘grote puzzel’ om elders 600 hectare alternatief akkerland te vinden, laat staan van vergelijkbare kwaliteit.
Gebrek aan communicatie zet relatie provincie en landbouw onder druk
Daarbij staat de relatie tussen de boeren en de provincie zwaar onder druk, stelt het adviesbureau vast. Sinds de plannen voor de Oostpolder voorjaar 2021 bekend werden is volgens Haskoning ‘niet of nauwelijks’ met de grondeigenaren gesproken en zij voelen zich dan ook niet serieus genomen. ‘De provincie moet zich maximaal inspannen en werken aan het herstel van het vertrouwen met de landbouwsector.’
Provinciale Staten hakken in november de knoop door over de volgende fase in de ontwikkeling van de Oostpolder, zo werd deze week duidelijk uit een technische toelichting voor de provinciepolitiek. Daarbij gaat het onder meer over de vangnetregeling en de structuurvisie voor het gebied.
Vangnet geldt al vanaf januari, definitief groen licht Oostpolder gepland voor de zomer
Op alle (deel)plannen die er nu liggen, zijn in de inspraakprocedure veertig bezwaren op gekomen, zowel van omwonenden als ondernemers. Als de Staten in november groen licht geven voor de volgende stap, gaat de vangnetregeling al vanaf begin 2024 in. Definitieve politieke besluitvorming is gepland voor volgend jaar zomer.
