Het donkerste plekje van Noord-Nederland is in gevaar. De opvang van asielzoekers bij Zoutkamp geeft te veel licht

De donkerste plek van Noord-Nederland is niet donker meer. Wie ‘s avonds over de weg tussen Zoutkamp en Lauwersoog rijdt, ziet een zee van licht. Die komt van de tijdelijke opvanglocatie voor asielzoekers die nog niet in Ter Apel terechtkunnen, tegenover de Willem Lodewijk van Nassaukazerne.

De lichtzee komt van de felle lampen op het asielzoekersterrein. ,,Die staan altijd aan vanwege het gevoel van veiligheid voor zowel bewoners als medewerkers’’, zegt woordvoerder Annemarie Veenhuis van de gemeente Het Hogeland.

En dat in het Lauwersmeergebied dat in 2016 het predicaat ‘Dark Sky Park’ kreeg. Die naam kreeg het natuurgebied, net als eerder De Boschplaat op Terschelling, van de Internationale Dark Sky Association, die lichtvervuiling tegengaat en een autoriteit is op het gebied van duisternis. Het puntje van Noord-Nederland is een van de beste plekken om te kijken naar vallende sterren, te wandelen in maanlicht, de Melkweg te zien en met veel geluk het Noorderlicht.

In een Dark Sky Park is bijna tot helemaal geen kunstlicht, het gebied moet ‘s nachts en overdag vrij toegankelijk zijn en er moet een programma zijn voor het publiek waarmee zij geïnformeerd worden over lichtvervuiling. Aan die eerste eis voldoet het park sinds september niet meer helemaal, zegt boswachter Jaap Kloosterhuis. „Ik vind dat heel stom”, zegt hoogleraar sterrenkunde aan de RUG Reynier Peletier.

Bij de Willem Lodewijk van Nassaukazerne was vroeger ook fel licht, zegt Kloosterhuis. Toen het gebied Dark Sky Park werd, heeft Defensie daar verandering in gebracht. „De lichtuitstraling naar de omgeving werd dankzij moderne verlichting 80 procent minder terwijl het aan de grond juist veel lichter werd. Dat effect wordt nu helaas teniet gedaan door wat er aan de overkant gebeurt.”

Op 2 kilometer van de opvang ligt een van de observatiepunten voor in de nacht. Dit zijn platformen die zo zijn ingericht dat je er lekker op kan liggen om naar de lucht te kijken. Daar heb je hoe dan ook last van het licht, zegt Peletier. „Op 5 kilometer afstand staat een observatietoren en als ik daar ben, hindert het me al.’’

Kloosterhuis relativeert het probleem. Volgens hem is het licht in het hele park van 6000 vierkante meter te zien, maar wie recht omhoog kijkt ziet de sterren nog goed. En ook onder de bomengrens is het nog altijd heel donker, zo lang de maan niet heel fel is.

In een brief aan de gemeente deze herfst schrijft de Handelsvereniging Zoutkamp over de overlast van de tijdelijke asielzoekers in het dorp. Daarin uit de handelsvereniging ook haar zorgen over de lichtvervuiling. ‘Kunnen Defensie en de gemeente aantonen of er nog wel aan de voorwaarden wordt voldaan van het predicaat Dark Sky Park? Afgezien van de schade aan fauna die lichtvervuiling in dit unieke gebied kan veroorzaken, wordt het imago ook beschadigd omdat een deel van de toeristen hier van die duisternis komt genieten.’

„De geloofwaardigheid van het Lauwersmeergebied als Dark Sky Park is in gevaar. Wij balen ervan dat instanties niet standaard rekening houden met lichtvervuiling”, zegt boswachter Kloosterhuis. „De opvang moest in een week opgezet worden en niemand heeft er over nagedacht dat het in een Dark Sky Park staat. Het enige voordeel dat we ervan hebben is dat we het kunnen gebruiken als voorbeeld hoe het niet moet.”

Sterrenkundige Peletier heeft vrij snel nadat de opvang werd opgetuigd contact gehad met de gemeente Het Hogeland. Die zei toen dat de noodzaak voor de opvang hoog was en dat die praktisch en snel gerealiseerd moest worden. Dat bevestigt Annemarie Veenhuis van Het Hogeland.

Ze zegt dat er heel snel reacties vanuit de omgeving kwamen over het licht. „De dagverlichting is meteen aangepast, met de nachtverlichting zijn we nu bezig met een lichtexpert. Het gaat vooral over de schijnrichting. Dat moet minder op de omgeving gericht zijn en meer op het terrein zelf.”

Echt ingewikkeld is dat niet, volgens Peletier. „Je doet gewoon kappen over de lampen zodat ze niet meer naar boven schijnen. Er is immers alleen naar beneden schijnend licht nodig.”

De lichtmasten zijn al naar beneden gedraaid, zegt boswachter Kloosterhuis. Dat heeft het iets beter gemaakt. „Maar je kan je afvragen of het nodig is 24 uur per dag het licht aan te hebben. Dat is echt niet beter of veiliger.”

Zowel Peletier als Kloosterhuis vrezen niet dat het Lauwersmeergebied het predicaat Dark Sky Park verliest. Peletier: „Als dit tijdelijk is, is er nog niks aan de hand, hoe ellendig het nu ook is.”