Weinig agenten en geen vertrouwen. Platteland van Groningen een snoepwinkel voor criminelen. 'Zelfs met een trekker ontsnap je makkelijk'

Dat stellen de onderzoekers van het rapport Ondermijning in het Ommeland. Het rapport leest als een brochure voor de crimineel op zoek naar een gunstig vestigingsklimaat. Zonder opsporing, zonder ambtenaren en de deur wagenwijd open voor drugs via zee-en landsgrenzen.

De onderzoekers stellen dat er een ,,zeer lage pakkans” is voor criminelen. Ze spraken met tientallen agenten uit de basispolitieteams in het Ommeland, gemeenteambtenaren, de gebiedsofficier van justitie, alle negen burgemeesters, zes rechercheurs en havenmedewerkers. Ook observeerden de onderzoekers zelf de havengebieden.

Ze stellen dat het dunbevolkte, omvangrijke en versnipperde karakter van het Groningse Ommeland ,,vergaande gevolgen” heeft voor de criminele kansen. Een wel erg ‘slank’ gemeentelijk en politieapparaat dient dus te handhaven in een lastige fysieke omgeving.

Politie is er weinig. De norm is één wijkagent op 5000 inwoners. De onderzoekers noemen het ,,niet doeltreffend in een uitgestrekt werkgebied met vele lintdorpen”. Als er al een politieauto rijdt, is deze op weg naar iets, zegt een respondent.

,,Overtredingen en (ook ernstige) strafbare feiten worden zelden opgemerkt door overheidsfunctionarissen”, stellen de onderzoekers. ,,Bijvoorbeeld een vechtpartij of een grove verkeersovertreding. Georganiseerde misdaad valt nog minder op, omdat deze wordt afgeschermd.’’

En als agenten tijdens een surveillance verdachte auto’s zien ,,zijn ze terughoudend om te controleren”, aldus het rapport. ,,Een eventuele aanhouding veroorzaakt al snel problemen qua capaciteit en logistiek”, schrijven de onderzoekers. Agenten maken een afweging of een aanhouding het risico waard is dat er dan tijdelijk geen snelle back up is voor collega-agenten, omdat ze bezig zijn met papierwerk en arrestantenvervoer.

Criminelen weten inmiddels dat ,,de kans op een aanhouding gering is in het Groningse Ommeland”. Dat geldt volgens de onderzoekers voor (opzichtige) drughandel, ,,maar ook bij geweld en bedreigingen in horeca”.

Ook vermijden agenten bepaalde gebieden ’s avonds en ’s nachts. ,,Om zo nodig te kunnen voorzien in een tijdige back up van collega-agenten”, rijden politie-eenheden dan niet naar de rand van hun werkgebied. De onderzoekers noemen de westkant van Ommeland Noord als voorbeeld van de schadelijke gevolgen daarvan. ,,Dat is net wel een streek met risicolocaties qua ondermijning, namelijk een zeehaven (Lauwersoog), jachthavens, campings en opvanglocaties van vluchtelingen.”

Als de politie wel tot een aanhouding wil overgaan, ontkomen lokale criminelen volgens de onderzoekers in het Ommeland vaak makkelijk. ,,De lange wegen en talloze weggetjes zijn ideaal voor (drugs)criminelen. Indien criminelen in konvooi rijden bij het smokkelen van verboden of gestolen goederen, kunnen verkenners tijdig waarschuwen.”

Het open landschap en de lange wegen met kleine zijwegen helpen daarbij. ,,Politiemensen vertellen over mislukte achtervolgingen of zoektochten op de weg. Zelfs verdachten op een trekker kunnen zich, over zijwegen, in enkele minuten onvindbaar maken.”

Daar komt volgens de onderzoekers bij dat er veel dorpen zijn met ,,een gesloten cultuur”. Politiemensen krijgen er volgens het rapport zelden criminele informatie. ,,Angst of bedreiging kunnen daarbij een rol spelen.”

Agenten zeggen tegen de onderzoekers ,,heel erg veel tijd” kwijt te zijn aan toezicht en handhaving rondom de elf asielopvang-voorzieningen in de provincie, met opgeteld 5300 opvangplaatsen.

Ook de grens met Duitsland levert drugsverkeer op, bijvoorbeeld over de snelweg A7, maar ook via regionale en lokale wegen. Daarvoor worden niet alleen ,,soms dure” auto’s gebruikt, maar ook vrachtwagens. Drugshandelaren gebruiken ook ,,(ultrakorte ritjes met) de trein om drugs te verkopen aan drugsklanten, ook uit Duitsland”.

Drugshandelaren vervoeren ook grotere hoeveelheden per trein op het traject tusssen Winschoten en Leer. ,,Er worden aan de Nederlandse kant van de grens één of enkele pakketten drugs verstopt achter een plaat op een trein-toilet. Na een dienst wordt de trein geparkeerd op een terrein van de spoorwegmaatschappij in Duitsland en daar wordt de drugs veiliggesteld.” Of dit nog steeds gebeurt, is bij de respondenten niet bekend.

Op het Groningse platteland gaat de afscherming van misdaad bijna vanzelf. ,,Wie wordt gepakt, is een beetje dom”, zegt een respondent tegen de onderzoekers. ,,Er zijn veel afgelegen of gemakkelijk af te schermen locaties. Het gaat om boerderijen, loodsen, en schuren op het platteland en in mindere mate om woningen in de kernen.”

Maar ook bedrijventerreinen en recreatieparken worden genoemd. Op die bedrijventerreinen zitten veel ondernemingen uit ,,de risicobranches”, zoals de autosector, logistieke bedrijven, koeriersbedrijven, groothandels, meubelzaken, maritieme bedrijven, en soms horeca of sportscholen. ,,Deze panden lenen zich voor criminele ontmoetingen, voor (verborgen) drugsproductie en voor opslag en vervoer van drug, illegale sigaretten en illegaal vuurwerk.”

Mensen die wonen in het Ommeland, voelen zich volgens de onderzoekers ,,door de afwezigheid van de overheid (gemeente, politie) op zich zelf aangewezen”. Als ze overtredingen of strafbare feiten zien, melden ze dit nauwelijks. De gemeente en de politie moeten het dus volgens de onderzoekers hebben van hun netwerk en persoonlijke contacten, „maar dat loopt weer vast door de ongelukkige verhouding tussen de personele sterkte en de oppervlakte”.

,,Veel politiebureaus zijn gesloten en van de lokale politiepost is niet veel meer over. Illustratief was dat op een politiepost in een gemeentehuis een briefje hing dat deze ‘voor onbepaalde tijd’ was gesloten”, schrijven de onderzoekers.

Veel Groningers in het Ommeland voelen zich ,,in de steek gelaten, of zelf belazerd door de overheid.” Ze nemen het heft in eigen hand, ook als ze daarvoor de wet moeten overtreden. ,,De verafschuwde overheid vraagt geduld, dipoma’s prestaties en volharding. Terwijl de onderwereld lage drempels heeft en meteen voorziet in behoeften. In steeds bredere kring ontstaat”, aldus de onderzoekers, ,,acceptatie voor overtredingen of strafbare feiten.”

,,Er bestaat in bepaalde kringen veel begrip voor hennepteelt, als vorm van zelfredzaamheid”, schetsen de rapportschrijvers de situatie. ,,Er is zeer veel vrije bewegingsruimte voor criminelen in een uitgestrekt gebied dat zij op hun duimpje kennen, waar ze over een sociaal netwerk beschikken en waar de Haagse overheid ongeloofwaardig is.”

De onderzoekers horen dat ,,Louche Groningse netwerken” profiteren. Respondenten wijzen op ,,netwerken rondom enkele kopstukken, met criminele of verdachte inkomsten, waarvoor ontzag bestaat”. Mede omdat ze ,,lak hebben” aan de overheid. ,,Wie woonruimte zoekt, komt bij een corporatie op een wachtlijst, terwijl particuliere vastgoedeigenaren (bijna) meteen een kamer of sobere woning beschikbaar hebben. Met dubieus (contant) geld wordt de voetbalclub bijvoorbeeld gered of naar een hoog amateurniveau gebracht. Er wordt geïnvesteerd in horeca. Dat zorgt voor vertier en voor de nodige werkgelegenheid.”