De Slag om Bourtange: een groot spektakelstuk maar 'in het echt' nooit geleverd

De duizenden mensen die het komend weekeinde de 25ste editie van de Slag om Bourtange bekijken, zien een nabootsing van een gevecht uit de Tachtigjarige Oorlog. Maar bij Bourtange werd zo’n gevecht nooit geleverd. Niets in de historische bronnen wijst er op, niets wijst er ook op dat het Westerwoldse dorpje ooit na een gevecht werd ingenomen.

,,Bedreigd werd Bourtange wel verschillende keren’’, weet manager Hendri Meendering van de Stichting Vesting Bourtange (SVB), de organisator van de Slag. ,,In 1593 bijvoorbeeld toen de bouw van de vesting nog maar pas was afgerond. De Spaanse veldheer Verdugo wilde het toen innemen maar het gebied erom heen was te moerassig, te nat. Het aanleggen van loopgraven was geen doen en dus droop Verdugo maar af.’’

Met de aanleg van de vesting werd in 1580 in opdracht van Willem van Oranje begonnen. Jochem Abbes, historicus en voorzitter van de Historische Vereniging Westerwolde, stelt op basis van bronnen dat kort voor het begin van die aanleg wel in Bourtange is gevochten. ,,Tussen de Spaansgezinde graaf Rennenberg en de graaf Hohenlohe, neef van Willem van Oranje. De laatste verloor, er zouden bij dat gevecht wel duizend man zijn gesneuveld. Maar dat was dus voor de bouw van de vesting.’’

Enkele decennia na de Tachtigjarige Oorlog werd de vesting opnieuw bedreigd. Zowel in 1665 als in 1672 probeerden troepen van Bommen Berend, de bisschop van Münster, het in te nemen op hun weg naar de stad Groningen.

,,In 1665 lukte dat niet en trok Bommen Berend om Bourtange heen, om vervolgens de Slag bij Jipsinghuizen te leveren’’, zegt Jochem Abbes. ,,In 1672, het Rampjaar, probeerde Bommen Berend het opnieuw. Eerst met enkele schijnaanvallen, vervolgens probeerde hij kapitein Prott, de bevelvoerder van Bourtange, om te kopen, met 200.000 gulden. Volgens de overlevering zei Prott: ‘200.000 kogels kun je krijgen’. Daarop trokken de troepen van de bisschop weg.’’

Ook toen dus geen Slag om Bourtange. Ruim een eeuw later had het daar wel toe kunnen komen. De Franse revolutionaire troepen vielen toen het huidige Nederland binnen en trokken ook naar Bourtange. ,,Staatse en Engelse troepen hadden het moeten verdedigen maar deden dat slecht’’, weet Abbes. ,,Ze trokken verder maar lieten de vesting in een deplorabele toestand achter. Misschien is er wat gevochten maar een grote slag werd niet geleverd, de Fransen konden Bourtange gemakkelijk innemen. De vesting is dus wel ooit eens ingenomen.’’

In 1851, toen de Fransen al lang weg waren en het Koninkrijk Nederland al lang bestond, werd de vesting Bourtange ontmanteld. In de jaren 70 en 80 van de vorige eeuw werd hij gereconstrueerd en enkele jaren later kozen zogenoemde re-enactors Bourtange uit als plek om een veldslag na te bootsen. ,,Dat was een schot in de roos want er kwamen veel bezoekers op af’’, zegt Meendering. ,,Dat evenement hebben we daarom in ere gehouden en het is nu toe aan zijn jubileum. Historisch juist is het dan niet maar veel mensen vinden het mooi om te zien. En honderden re-enactors vinden het mooi om te spelen.’’