Sinds de regering in 1976 aankondigde de noordelijke zoutkoepels door proefboringen te willen onderzoeken op hun geschiktheid voor de opslag van radioactief afval, volgt stad-Groninger Herman Damveld die ontwikkelingen nauwgezet.
Zo ook in de achterliggende maanden, waarin de discussie over die berging weer oplaaide. De bijna 80-jarige publicist/onderzoeker presenteert er maandagavond een boekje over met de titel ‘Zoutkoepels, kleilagen en opslag kernafval’.
Voor die publicatie ging hij na welke zoutkoepels voldoen aan de eisen die de bergingsorganisatie COVRA (Centrale Organisatie voor Radioactief Afval) stelt aan een veilige berging. Damveld concludeert: alleen de zoutkoepel Gasselte-Drouwen komt nog in aanmerking voor een proefboring.
‘Hou daar rekening mee’
Damveld: ,,Als die proefboring er komt, duurt dat nog zeker tien jaar. Maar ik zeg tegen iedereen die hiermee heeft te maken, hou daar rekening mee. Maak duidelijk of je dat wel of niet wilt.” Voor de opslag van kernafval in een zoutkoepel is een terrein nodig met een oppervlakte van zo’n 2,5 vierkante kilometer, zo blijk uit recente stukken van het kabinet.
De besluitvorming over de definitieve opslag van radioactief afval is hoogst curieus. Het afval wordt nu tijdelijk bovengronds opgeslagen bij de COVRA in Borsele. Decennialang ging de Nederlandse regering ervan uit dat het complex daar nog meer dan 100 jaar voldoende ruimte voor zou bieden. Pas in 2100 zou een besluit over een definitieve berging nodig zijn. Die zou dan in 2130 in bedrijf moeten zijn.
Kernenergie was onbespreekbaar
Dat geduld was verklaarbaar, doordat na protesten tegen de opslag en de ramp met de kerncentrale in Tsjernobyl (1986) kernenergie onbespreekbaar was. Alleen de kerncentrale in Borsele is in bedrijf. Onder druk van het klimaatprobleem en de noodzaak van een stabiele energieproductie zonder CO2-uitstoot, is ons land weer ‘om’.
Straling afval gevaarlijk
Bij de energieproductie door kerncentrales komt zowel hoog-, midden- als laagradioactief afval vrij. Laagradioactief afval heeft ook wel een andere herkomst, uit de nucleaire geneeskunde bijvoorbeeld. Denk bijvoorbeeld aan injectienaalden. Bij het afval dat moet worden geborgen gaat het overwegend om hoogradioactief afval. De straling van het afval is gevaarlijk voor de volksgezondheid. Hoogradioactief afval kan wel een miljoen jaar gevaarlijk blijven. Daarom moet het goed geïsoleerd worden opgeslagen.
De Tweede Kamer wil naast ‘Borsele’ vier nieuwe kerncentrales wil bouwen. Het parlement rekent daarnaast met de komst van een aantal kleinere centrales, de zogeheten SMR’s.
Zestien keer zo veel afval
PVV-staatssecretaris Chris Jansen (Infrastructuur en waterstaat) vindt daarom dat er eerder duidelijkheid moet komen over een definitieve berging. Die keuze moet in 2050 worden gemaakt. Damveld: ,,Uit de stukken blijkt dat ze in de toekomst per jaar zestien keer zo veel afval verwachten.” Dat kan in principe alleen veilig in de noordelijke zoutkoepels en lagen van sommige soorten klei.
Dat Gasselte-Drouwen daarvoor de meest serieuze kandidaat is, concludeert Damveld door de meest recente documenten van de COVRA te bestuderen. Daarin staat onder meer hoe de zoutkoepels in de bodem gelegen moeten zijn. Aan de hand daarvan is de onderzoeker locaties gaan afstrepen.
Zo’n 30 graden boven nul
Damveld: ,,De uiterste dieptegrens ligt op 1000 meter. De temperatuur daar is zo’n 30 graden boven nul. Daarbij wordt het zout min of meer vloeibaar. De COVRA gaat in een rapport dat in maart is verschenen ervan uit dat laag- en middelradioactief afval op 750 en hoogradioactief afval op 850 meter diepte moet worden opgeslagen. Daarbij geldt de eis dat het afval in alle richtingen door tenminste 200 meter zou moet worden omgeven. Dat betekent dat de top van een zoutkoepel op hooguit 550 meter diepte mag liggen.”
Herman Damveld Foto: Jaspar Moulijn
Damveld schrijft dat daardoor de zoutkoepels van Ternaard (Friesland), Bourtange, Hooghalen en Anloo naar de maatstaven van de COVRA ongeschikt zijn omdat de zoutkoepels er te diep liggen. De Tweede Kamer maakte op 25 maart het rijtje nog korter. Het parlement steunde een motie van Sandra Beckerman (SP), die proefboringen in alle Groningse zoutkoepels verbiedt. Daarmee vielen ook Pieterburen en Onstwedde af.
Damveld: ,,Blijven over de zoutkoepels van Schoonloo en Gasselte-Drouwen. Maar die onder Schoonloo ligt precies onder het dorp en een natuurgebied. Die valt om die reden af. Blijft over de zoutkoepel van Gasselte-Drouwen.”
Ruis in de ondergrond
Overigens ontbreken nu nog voldoende gegevens om vast te stellen dat die wel aan de eisen voldoet. De Drentse zoutkoepel ligt op een diepte ergens tussen de 400 tot 800 meter diepte. Onderzoeksinstituut TNO kon dat bij seismisch onderzoek niet nader vaststellen doordat de metingen werden gehinderd door ruis in de ondergrond.
Damveld: ,,Om de juiste ligging vast te stellen, zijn proefboringen nodig. Pas daarna weten we of Gasselte-Drouwen echt als enige overblijft.”
Voldoende draagvlak
Of de proefboring in de Drentse zoutkoepel er komt, hangt onder meer af van het zogeheten beheersplan dat Jansen heeft aangekondigd. Daarin moet de komende tien jaar worden vastgelegd hoe het onderzoek naar een geschikte berging moet verlopen.
De staatssecretaris zegt dat het beheersplan moet kunnen rekenen op voldoende politiek en maatschappelijk draagvlak. Damveld: ,,Daar komt ook inspraak over. Het is voor burgers en politici in Drenthe en Gasselte-Drouwen belangrijk te weten dat dit speelt. En dat ze dus nadenken of ze zo’n opslag wel of niet willen. Daarom heb ik dit boekje geschreven.”
Presentatie boekje
Het boekje ‘Zoutkoepels, kleilagen en opslag kernafval’ wordt vanavond gepresenteerd in De Spil in Gasselternijveen. De uitgave is financieel mogelijk gemaakt door de SP Drenthe door de afname van 200 exemplaren. Het boekje kost 7,50 euro en is te bestellen bij de stichting Laka, het documentatie- en onderzoekcentrum kernenergie. www.laka.org
