In memoriam | Zwemmen zat Johannes Venema in het bloed. 'Zwembad De Leemdobben in Vries was hem alles waard'

Velen zullen zich Johannes Venema uit Vries herinneren als badmeester in zwembad De Leemdobben. Dat werk deed hij de laatste twaalf jaar voor zijn pensioen. „Zwemmen zit in mijn bloed”, zei hij zes jaar geleden in een interview in De Krant van Tynaarlo.

Vanaf zijn 12e was hij in het water te vinden; destijds was dat zwembad Zwanemeer in Gieten, waar het gezin Venema vlakbij woonde. Maar zijn wieg stond in Veenhof, een buurtschap bestaande uit enkele boerderijen in het buitengebied van Gieten.

Op 25 december 1937 zag hij het levenslicht. Het gezin telde vijf kinderen; één broer overleed in de oorlog. En hoewel Johannes ten tijde van de bevrijding nog maar 7 jaar was, kon hij zich nog best wat herinneren van de oorlogstijd. De Tweede Wereldoorlog hield altijd zijn interesse.

Vader Venema werkte in Veenhof als arbeider bij een boer. De kinderen gingen lopend naar school in het verderop gelegen Bonnen. Elke dag op de klompen drie kilometer heen en drie kilometer terug; normaal in die tijd. Later verhuisde het gezin naar de Oude Groningerweg in Gieten, maar Johannes dacht altijd graag terug aan zijn fijne kinderjaren in Veenhof.

Hij kwam uit een sportief gezin, keepte bij de plaatselijke voetbalclub en zijn liefde voor het zwemmen begon al vroeg. De liefde voor Marie Scheltens ontstond ook in het zwembad. Zij had hem in het dorp al wel gezien, als Johannes - als timmerman in dienst van de gemeente - aan het werk was, maar bij de zwemclub sloeg de vonk over.

Er werd wel gekletst in Gieten, want Marie was 15 en Johannes al 22 jaar, maar daar trokken ze zich weinig van aan. Marie vond Johannes ‘een schiere vent’. Ondanks dat hij het in het begin niet zo nauw nam met de verkering en wel eens met andere meisjes kwam aanzetten, werd het na zo’n anderhalf jaar serieus tussen hen.

Op 2 oktober 1964 trouwden ze en gingen ze samenwonen in Vries, waar Johannes een baan had gekregen als opzichter bouw- en woningtoezicht. Drie jaar later werd zoon Johan geboren. Ondertussen was het nog steeds zwemmen en inmiddels ook waterpolo wat de klok sloeg in huize Venema. Na Gieten ging Johannes zwemmen bij Aqua ‘68 in Assen. Voor beide clubs zette hij zich eveneens in toen ze dreigden kopje onder te gaan. Toen in 1975 in Vries openluchtzwembad De Leemdobben open ging, was hij medeoprichter van zwemclub Vriledo. Hij werd voorzitter en gaf ook training.

Johannes zwom toen zelf geen wedstrijden meer, maar was vooral actief als official bij zwem- en waterpolowedstrijden in heel Noord-Nederland. Wekelijks ging hij naar zwembaden, vaak samen met Marie op de brommer. Eenmaal op de plaats van bestemming, vergat hij alles om zich heen – ook zijn vrouw – en was hij alleen nog maar bezig met zijn taak en de sociale contacten die daarbij hoorden. Hij was best een haantje-de-voorste, glimlacht Marie. Zij vermaakte zich op de tribune. Daar zat ze soms ook wel samen met hem, als ze gingen kijken naar zwem- of waterpolowedstrijden van hun zoon.

In 1986 werd Johannes chef-badmeester bij De Leemdobben. Hij runde in de zomermaanden het gemeentelijke zwembad en gaf daarnaast met heel veel plezier zwemles aan kinderen. ’s Winters hield hij zijn oude werk.

Meerdere keren behoedde hij De Leemdobben voor sluiting. Begin jaren 90 bijvoorbeeld, toen de gemeente het bad dreigde te verkopen aan een ondernemer die er een saunacentrum van wilde maken. Johannes trommelde een grote groep inwoners van Vries op en samen togen ze in een protestoptocht met karren naar het gemeentehuis. De gemeente zwichtte. Dat hij streed tegen zijn eigen werkgever, maakte hem niks uit, zegt zoon Johan. „Het zwembad was hem alles waard.”

Na zijn pensionering in 1998 bleef Johannes lesgeven: toen aan ouderen in het bad van Visio De Brink en aan leden van gehandicaptensportvereniging Bartje in Assen.

Hij en Marie reisden graag. Binnen Europa hebben ze veel plekken bezocht die te maken hebben met de Tweede Wereldoorlog. Bij het reizen waren de rollen omgedraaid: Marie nam het voortouw. Zij spreekt een aardig woordje over de grens en ze reed naar de bestemming, Johannes zat met de kaart op schoot naast haar.

Vele fietsvakanties hebben ze gemaakt en ook bergwandelen deden ze graag. Verder was langlaufen een grote liefhebberij van het stel; 25 jaar lang stonden ze ’s winters op de lange latten.

Op cultureel vlak was Johannes ook actief. Hij speelde en bouwde decors bij toneelvereniging DIO, waar hij ook voorzitter was en hij was in de jaren 90 medeoprichter van Mannenkoor Vries. Niet dat hij goed kon zingen, maar hij genoot er ontzettend van en hield het ruim 25 jaar vol. Ook daar was hij voorzitter.

Verder speelde hij jarenlang Piet en later Sinterklaas en was hij verkeersregelaar bij wielerwedstrijden. Johannes zat overal in en was overal bij, vat zijn zoon samen. Naast al die bezigheden hielp hij dorpsgenoten als er iets gerepareerd of geklust moest worden. Hij stond altijd voor iedereen klaar, maar als iemand het bij hem verbruid had, kwam het niet meer goed. Een typisch Venema-trekje volgens zijn zoon. „Je vernachelt mij maar een keer”, zei Johannes er zelf over.

Ook voor zijn zoon stond hij altijd klaar. Belde Johan met een vraag, dan was zijn vader er vijf minuten later om de handen uit de mouwen te steken. Hij verzamelde door de jaren heen zo’n berg gereedschap dat zijn zoon de schuur naast het huis aan de Leeuwerikstraat in Vries gekscherend heeft omgedoopt tot ‘het magazijn’.

Thuis luisterde Johannes altijd naar Radio Drenthe. Niemand mocht aan de radio komen. Uiteraard zat hij ook in het bestuur van De Vrienden van RTV Drenthe.

Voor al zijn vrijwilligerswerk kreeg hij in 2007 een koninklijke onderscheiding. Omdat hij ook vijftig jaar zwemofficial was, werd hij daarnaast verrast met het ‘Bondsereteken goud’ van de Koninklijke Nederlandse Zwembond (KNZB). Op zijn 80ste, tien jaar later, stopte hij na zestig jaar met het werk als official. De KNZB benoemde hem toen tot ‘ereofficial’.

Ondertussen waren hij en Marie opa en oma geworden van twee kleindochters, van wie de jongste ook aan wedstrijdzwemmen doet. Ze gingen geregeld kijken bij haar wedstrijden.

In november 2021 was Johannes op zijn 83ste nog verkeersregelaar bij het EK Veldrijden op de VAM-berg. Maar hij voelde zich minder fit en kreeg nog diezelfde maand slecht nieuws: hij had kanker en werd niet meer beter. De man die altijd graag de regie had, moest in de maanden daarna steeds meer dingen uit handen geven. Een hard gelag. „Hij wilde niet dood, hij hield nog te veel van het leven”, blikt Johan terug. Maar Johannes’ lichaam was op. Op 7 maart 2023 overleed hij thuis in het bijzijn van zijn naasten. Zijn as strooiden ze uit in Veenhof, de plek die in zijn hart zat.