Staatssecretaris Gijs Tuinman: Kazerne Assen gaat nooit meer dicht

Gijs Tuinman staat in de lege hal van Lelystad Airport. De controlepoorten, de stoelen en banken staan in plastic verpakt. Al zes jaar. Lelystad Airport is sinds 2019 klaar om vakantievluchten van Schiphol over te nemen, maar Den Haag houdt dat tegen. Tot nu toe. Doodzonde, vindt de staatssecretaris van Defensie.

Als het aan Gijs Tuinman (45) ligt, verandert dat snel. Hier gaan de F-35’s, de gevechtsvliegtuigen van de luchtmacht, vliegen en dat kan goed samen met vakantiecharters en vrachtvluchten. De luchthaven wordt na Leeuwarden en Volkel de derde vliegbasis voor de F-35 in ons land.

„Laat ik nog eens heel duidelijk zeggen. Nee, nee, nee. Eelde mag volgens het huidige luchthavenbesluit maximaal vierhonderd starts en landingen van militaire vliegtuigen per jaar ontvangen, maar geen F-35’s en grote transportvliegtuigen. Wel types als de Hercules. We willen het maximum van vierhonderd vliegbewegingen loslaten, zodat er meer operationele en humanitaire vluchten mogelijk zijn. Binnen de huidige vergunning. Dat is overigens op verzoek van de regio.”

„Eelde is bij uitstek geschikt voor de opleiding van piloten van Defensie. Dat gebeurt nu nog alleen in Woensdrecht. De KLM Flight Academy, die piloten voor de KLM opleidt, zit in Eelde. Waarom zouden we niet kunnen samenwerken? KLM-piloten kunnen ook een aantal jaren voor Defensie gaan werken.”

„Hetzelfde geldt voor het onderhoud van vliegtuigen. KLM, Eelde en Defensie hebben alle drie te weinig technisch personeel. Dat kan in Eelde opgeleid worden. Ik zie een opleiding voor onderhoud van Defensievliegtuigen wel zitten. Over al deze dingen zijn we in gesprek met directeuren Marjan Rintel van KLM en Meiltje de Groot, van Groningen Airport Eelde.”

„We doen mee met de nieuwe AI-fabriek in Groningen, op het terrein van de voormalige tabaksfabriek Niemeyer. Daarin investeert Defensie 30 miljoen euro, geld uit de huidige begroting. En het Rijk totaal 130 miljoen.”

„Innovatie is een speerpunt van onze krijgsmacht. Je moet continu innoveren en je sneller aanpassen dan de tegenstander, anders schrik je niet af en als je moet knokken, win je niet. Digitalisering is daarbij essentieel. De oorlog in Oekraïne leert ons hoe belangrijk drones en AI zijn. We hebben slimme systemen en snelle processors nodig die data verwerken, energie uit de Eemshaven en specialisten die data snel kunnen doorvertalen.”

„Bijvoorbeeld als je op uitzending naar het buitenland gaat met een Boxer (pantservoertuig op wielen, red.), dan moet je het onderhoud daarvan kunnen voorspellen. Hoe lang houdt die het vol in de woestijn of in Litouwen, hoeveel brandstof moet er mee, hoeveel reservebanden, dat soort zaken. Dan hoef je geen containers met reservemateriaal mee te nemen dat je niet gebruikt. In Groningen heb je de kennis van AI bij elkaar hè, met de universiteit, de Hogeschool, IT-bedrijven en overheid. Er zit al een heel cluster.”

„De krijgsmacht moet stappen bijzetten door de veranderde situatie in de wereld. We hebben niet alleen meer mensen en meer spullen nodig, maar we moeten ook kunnen oefenen. Dus hebben we meer ruimte nodig. We vliegen voor 50 procent in buitenland, maar die landen moeten ook meer oefenen op eigen grondgebied. Wat er nu voorligt hebben we minimaal nodig in Nederland. We hebben de ruimte voor Defensie evenredig verdeeld over de regio’s, op logische plekken en de lusten en lasten zo eerlijk mogelijk proberen te verdelen. Elke provincie heeft zijn deel gekregen.”

„De situatie in Groningen vind ik schrijnend. Daarom heb ik ook de drie plekken voor een munitiedepot in het schadeherstelgebied afgestreept. Tegen alle adviezen in. Ze lagen het dichtst bij Eemshaven, vanwaar de munitie snel vervoerd kan worden naar een crisisgebied. Maar het maatschappelijke draagvlak was er niet en ook in de Tweede Kamer was weerstand.”

„Ik kom uit Zuid-Limburg en ben opgegroeid tussen de Nassau- en Emmamijn, waar ook mijn opa en oma woonden. Ik heb aan den lijve ondervonden wat mijnbouwschade doet. De Kollumerwaard is een betere locatie voor het munitiedepot, op de plek van de oude kruitfabriek. We hebben een fikse interne discussie gehad om in het gebied ook een springterrein voor explosieven aan te leggen. Maar die stapeling is te veel voor de regio. Er zouden dingen kapot gaan die niet acceptabel zijn, zoals de proefboerderij in het gebied. Jarenlang onderzoek naar verzilting van de bodem en de voedselzekerheid in Nederland en Europa zou verloren gaan.”

„Ik heb de boeren regelmatig gesproken. Zij vinden dat het Witterveld bij het oefenterrein aangetrokken moet worden in plaats van de landbouwkavels die nu voorliggen. Maar de natuurwaarden van het Witterveld zijn niet beslissend geweest voor een andere keuze. Het gebied is drassig, je kunt niet met voertuigen van de Gemechaniseerde Brigade uit Havelte het terrein op en dus niet de oefeningen doen die noodzakelijk zijn. Daarom moeten we uitbreiden in een ander deel voor De Haar.”

„Wat ook meespeelt is dat Defensie de schietbaan in Witten gebruikt. Het Witterveld achter de schietbaan doet dienst als kogelvanger.”

„Er zijn drie schrijnende situaties in Nederland, in Weert, Zeewolde én De Haar. We moeten zo snel mogelijk duidelijkheid geven. Voor De Haar lopen nog procedures, zoals de Milieu Effect Rapportage en het voorkeursrecht op grondaankoop. Daarop kunnen zienswijzen worden ingediend. Zo lang die procedures lopen, kan ik niks. We doen ons best, maar ik kan niet alles oplossen. Ik heb de opdracht Nederland veilig te houden. De claim op landbouwgrond was meer dan 8000 hectare. Dat is nu 900 hectare geworden en 1400 hectare op natuurgrond.

„Als de overheid een voorkeursbesluit oplegt, gaan posities bewegen. Dan worden kavels aangeboden die niet binnen het terrein liggen. We zijn in overleg met de provincie Drenthe en de gemeente over grondaankoop en grondruil. Het Rijksvastgoedbedrijf bekijkt of er ruilgrond beschikbaar is en de rijksrentmeester probeert voor gedupeerde boeren een oplossing te vinden om hun bedrijf voort te kunnen zetten.”

„Dat geldt ook voor grond rond de vliegbasis Leeuwarden en Kollumerwaard. Tegen mensen in De Haar wil ik zeggen: als je ruilgrond op het oog hebt, bespreek het met je rijksrentmeester. Ze hebben er allemaal een toegewezen gekregen.”

Provincie, gemeenten en boeren in De Haar pleiten voor medegebruik van grond.

„Medegebruik stamt uit tijd van de Koude Oorlog. Als militairen in een hectare graangebied zaten of een tank reed een hek kapot, dan kreeg je dat ruim vergoed. Wat vroeger was, kan niet meer. We moeten medegebruik opnieuw uitvinden. Ik spreek hierover met Land- en Tuinbouworganisatie Nederland en Agractie (de belangenorganisatie van boeren, red.). We moeten nog uitwerken hoe dat precies werkt, maar de regelgeving moet daarvoor wel aangepast worden.”

„Maar ik kan me niet voorstellen dat we over vijf jaar in De Haar geen medegebruik van grond kennen door agrariërs en Defensie. Of er dan koeien op die grond lopen weet ik niet, maar je kunt er ook tarwe of mais opzetten. Onze militairen moeten oefenen op verschillende terreinen, niet alleen in een Natura 2000-bos of op de Veluwe, maar ook in een maisveld. Een oefenterrein is niet alleen om er met tanks en jeeps doorheen heen te rijden. We moeten er ook trainen met drones en oefeningen kunnen doen voor de luchtverdediging met radars en schijnaanvallen.”

Het kabinet reserveert 3,5 procent van het Bruto Nationaal Product voor Defensie en nog eens 1,5 procent voor infrastructuur. Hoeveel is dat in euro’s?

„Het Centraal Plan Bureau heeft een berekening gemaakt die iedereen aanhoudt. Het gaat om 19 miljard eruo voor het prijspeil in 2030. Dan hebben we het alleen over die 3,5 procent.”

Een enorm bedrag. Iedereen lijkt ervan mee te willen profiteren?

„Defensie is de sinterklaas van dit kabinet. Tenminste, zo wordt er gedacht. Alsof we met een zak met miljoenen aan het strooien zijn. Als we alles doen wat de krijgsmacht nodig heeft, redden we het nog niet met die 3,5 procent. We moeten investeren in mensen, materieel, IT, vastgoed en de Defensie-industrie.”

„Drenthe heeft vorige week op de kazerne in Assen zijn Defensieagenda aan ons overhandigd. Met de opleidingen op Groningen Airport Eelde, de Veiligheidscampus in Assen, Het Groene Chemiecluster in Emmen en in het Rundedal bij Emmen is 150 hectare grond beschikbaar voor grootschalige Defensie-industrie. Dat heb ik gelijk neergelegd bij onze mensen.”

„Daarin is ook ruimte voor buitenlandse bedrijven. Drenthe is een maakprovincie, er worden scheepsdeuren voor de marineschepen gemaakt, composieten voor de F-35 en nachtzichtkijkers. Ik zie ook kansen voor de productie van dronecomponenten, chips, loopwielen en kabelbomen. Limburg ging Drenthe voor met de Defensieagenda, de VDL-deal komt daaruit voort. De leegstaande VDL-autofabriek in Born wordt ingezet voor het maken van Defensievoertuigen. Groningen en Friesland komen binnenkort ook met een Defensieagenda. De AI-fabriek en de Eemshaven krijgen daarin een plek.”

Het Noorden is belangrijk voor Defensie.

„De drie noordelijke provincies zijn met het Oosten en Zuiden trouwe Defensieleveranciers. De mensen zijn gezagsgetrouw, werken hard en klagen niet. Maar in het verleden is veel uit deze regio weggetrokken. De kazerne in Assen stond op omvallen, de Johannes Postkazerne zou kleiner worden, in Ter Apel was een kazerne. Nu ligt dat anders. De Veiligheidcampus in Assen, waar onderwijs, Defensie, bedrijven en regionale overheid samenwerken, is een voorbeeld voor Nederland. Die kazerne gaat nooit meer weg.”

Er is ook Defensiegeld voor infrastructuur.  

„Het nieuwe munitiecomplex bij Staphorst wordt vier keer zo groot, dan is het reëel dat het militaire verkeer niet door het dorp gaat. Er moet een nieuwe veilige op- en afrit van de A28 komen.”

„Dat geldt ook voor het depot in de Kollumerwaard. Dat ligt aan landbouwwegen, daar moet je fatsoenlijke infrastructuur aanleggen. Goede wegen en bruggen, zodat je snel en veilig heen en weer kunt tussen de munitieopslag en de Eemshaven. Militaire mobiliteit is een prioriteit van de NAVO. Daarom melden we Staphorst en de Kollumerwaard aan voor co-financiering bij de Europese Unie. Dan praat je over tientallen miljoenen tot meer dan 100 miljoen euro.”