Hosts Norman uit Irak en Ali uit Syrië. Foto: Jari Leijssenaar
Opnieuw zijn er zorgen over de veiligheid op het spoortraject tussen Emmen en Zwolle. Op het station van Emmen kijkt niemand meer op van incidenten met een bepaalde groep asielzoekers. „We herkennen ze meteen.”
Ineens valt hij om. De Marokkaanse man in paarsroze trainingspak klapt voorover op de stoep voor station Emmen. Zijn lichaam stijf, armen langs zijn lichaam. Hij blijft plat liggen.
Handhavers in felgeel snellen onmiddellijk toe, twee jongemannen met blauwe hesjes waarop ‘host’ staat komen helpen. Het is een kwestie van seconden voordat ze er zijn. Op station Emmen wordt iedereen nauwlettend in de gaten gehouden.
„Ik zei het toch?”, zegt een vrouw in blauw uniform waarop ‘toezicht’ op de rug staat. „Ik zag hem al met zijn ogen draaien en wankelen toen hij een kaartje moest kopen.”
Toename incidenten door extra controles of extra overlast?
Het is maar een klein treinstation, aan het einde van de spoorlijn Zwolle-Emmen. Toch zijn de beveiliging en toezicht hier opvallend aanwezig. De reden: op het station en in het openbaar vervoer is overlast van sommige asielzoekers die van en naar Ter Apel reizen.
Woensdag was de spoorlijn naar Zwolle, de ‘Vechtdallijn’, weer in het nieuws. Het aantal incidenten op de lijn is in het eerste kwartaal van dit jaar verachtvoudigd. Volgens vervoerder Arriva komt dat omdat er vaker wordt gecontroleerd, waardoor meer zwartrijders een boete krijgen. Er zou geen sprake zijn van meer agressie.
Spoorwegvakbond VVMC stelt dat die controles wél tot meer vervelende situaties voor het treinpersoneel leiden. De onveiligheid is volgens de vakbond toegenomen.
Niet alleen in de trein zelf, ook op station Emmen zijn regelmatig incidenten met asielzoekers. Vaak omdat ze geen kaartjes hebben voor ofwel de bus naar Ter Apel, ofwel de trein naar Zwolle. Als ze daarop worden aangesproken, reageren sommigen intimiderend of agressief. Het gaat om dezelfde groep die in en rond Ter Apel problemen veroorzaakt: met name mannen uit Marokko en Algerije, zo zeggen betrokkenen.
Aanhouding van een asielzoeker die een mes had laten zien op het station. Foto: Nieuwsdienst Noord-Nederland
‘Leg hem in een stabiele zijligging!’
De gevallen man uit Marokko zat tien minuten eerder nog op een bankje met twee Algerijnen. Ze vertelden dat ze in Ter Apel verbleven, maar dat ze zich daar ‘gevangen’ voelden. De Marokkaan klaagde over het eten, een van de Algerijnen zei dat hij naar Duitsland zou vertrekken.
De andere Algerijn vertelde over een uitzichtloze situatie in Algerije, waar geen werk of toekomst voor hem zou zijn, toen opeens de Marokkaanse man voorover viel en iedereen toesnelde.
Nadat hij even heeft stilgelegen op de stenen, begint hij spastische bewegingen te maken, als in een epileptische aanval. „Leg hem in een stabiele zijligging!”, roept een van de handhavers. Een Qbuzz-chauffeur belt een ambulance. Een van de hosts checkt zijn adem – ‘no alcohol’ – en ondersteunt zijn hoofd.
Hosts zijn zelf asielzoekers die overlast tegengaan
Deze hosts met hun blauwe hesjes zijn zelf asielzoekers. Ali uit Syrië woont in het azc in Assen, Norman uit Irak in het azc in Zweeloo. Hun echte en volledige namen geven ze liever niet, ‘om ingewikkelde redenen’.
„Wij zijn hier om te helpen”, zullen ze na het incident met de Marokkaan in vloeiend Engels vertellen. Asielzoekers die net aankomen wijzen ze de bus naar Ter Apel, ze helpen met kaartjes. „Als ze een haastige Nederlander moeten vragen die nog niet heeft geluncht, ontstaat er irritatie“, zegt de joviale Norman met de yankee-tongval die hij overnam van Amerikaanse mariniers in Irak. „Wij spreken de taal.” Het is vrijwilligerswerk, het Centraal Orgaan opvang asielzoekers geeft ze er een vergoeding van 14 euro per week voor.
De meeste asielzoekers zoeken gewoon hulp. Maar er is ook een groep die problemen veroorzaakt: ‘the troublemakers’, zoals Ali en Norman ze noemen. „We herkennen ze meteen.” De hosts hebben geen bevoegdheden om op te treden, toch kunnen ze ingrijpen. „We hebben zo onze technieken”, zegt Norman met een veelbetekenende glimlach.
De hosts worden ingezet op de stations van Emmen en Zwolle. „Het zou goed zijn als we ook op de trein mee konden rijden”, zegt Ali. „Onze aanwezigheid helpt, vraag maar aan handhaving hier.”
Hosts Norman (links) en Ali in gesprek met een asielzoeker uit Ter Apel die de bus zoekt Foto: Jari Leijssenaar
Ben je ziek, heb je middelen gebruikt, slik je medicijnen?
De Marokkaan is plotseling overeind geschoten en kijkt verdwaasd om zich heen. Hij lijkt niet te weten waar hij is. Blijf zitten, manen de handhavers. De hosts vertalen instructies en vragen. Ben je ziek, heb je middelen gebruikt, slik je medicijnen? Als de ambulance arriveert zegt hij geen gevoel in zijn benen te hebben. hij wordt de ambulance ingeladen voor onderzoek en uiteindelijk meegenomen.
De ene Algerijn is dan al verdwenen, de andere neemt de pendelbus terug naar Ter Apel – nadat de boa’s (bijzonder opsporingsambtenaren, ook wel ‘handhaving’ genoemd) hem hebben gemaand een kaartje te kopen.
Een boa bij de bus bevestigt wat Ali en Norman vertelden: ze zijn blij met de hosts die kunnen vertalen en de-escaleren. „Anders moet je alles met gebaren doen.” Lachend praat hij met de hosts over hoe ze laatst nog een asielzoeker tegenhielden die wel bier kon kopen in de supermarkt en toch maar bleef beweren dat hij geen geld had voor de bus.
Geen toegangscontroles meer op stations
Op de trein tussen Emmen en Zwolle rijden geen hosts mee, maar wel medewerkers ‘service en veiligheid’ die de conducteurs ondersteunen in lastige situaties. Sinds deze ‘S&V-ers’ meerijden, worden alle passagiers gecontroleerd, waardoor meer zwartrijders worden betrapt.
Spoorwegvakbond VVMC betreurt dat sinds de inzet van dit veiligheidspersoneel in de trein tegelijkertijd is gestopt met toegangscontroles op de stations. Het kan toch ook allebei, stelt de vakbond. Dan voorkom je dat stewards in de trein alles moeten oplossen.
Op het station in Emmen haast zo’n medewerker ‘service en veiligheid’ van Arriva zich naar de trein. Voor vragen over zijn ervaringen op het traject verwijst hij naar de officiële woordvoerder van Arriva. Ook de twee conducteurs of ‘stewards’ geven aan dat ze niets mogen zeggen. “Ik zou het graag willen”, zegt een van hen. “Maar ik doe het niet.”
Hosts helpen asielzoekers op het station in Emmen bij de bus naar Ter Apel
‘Er gebeurt altijd wel wat. Daar hou ik van’
De boa op het station vertelt wel hoe handhaving ook weleens wordt opgeroepen om te ondersteunen bij aankomst op het station. „Gebeurt regelmatig. Dan staan wij klaar om te helpen. Ze moeten weleens in bedwang gehouden worden.”
Er is veel actie op station Emmen, daarom doet deze boa het werk graag. „Er gebeurt altijd wel wat. Daar hou ik van.” Een greep uit nieuwsberichten van Nieuwsdienst Noord-Nederland: man scheldt en gooit met spullen, twee asielzoekers betalen met gestolen pinpas, man zwaait op klaarlichte dag met een mes, groep asielzoekers wil gratis met pendelbus en belaagt handhaving. Afgelopen woensdagavond was er nog een vechtpartij tussen asielzoekers onderling waarbij handhavers moesten optreden.
Incidenten zoals daarnet, met een asielzoeker die plotseling in elkaar zakt en en een soort aanval krijgt, heeft deze boa niet eerder meegemaakt. „Maar dat lijkt theater te zijn geweest hoor. Ze hebben hem in de ambulance onderzocht en toen viel het toch wel mee. Hij is gewoon op de bus naar Ter Apel gezet.”
Aanhouding na een vechtpartij tussen twee asielzoekers op woensdagavond.
‘You can check-in here’
Of de agressie in de trein de laatste maanden is toegenomen of niet, blijft onduidelijk. Arriva en de vakbond verschillen van mening. Personeel praat niet met de media. De politie kan geen specifieke cijfers leveren over het traject. De provincie Drenthe laat weten de incidenten te ‘betreuren’, maar constateert ook dat aanpak effect sorteert. ‘Ondanks de incidenten laat de inzet van mobiele veiligheidsteams zien dat de stewards op de trein zich veiliger voelen dan voorheen’, aldus een woordvoerder.
In de trein naar Zwolle is het deze middag rustig. Bij station Gramsbergen loopt een conductrice (twee vlechten in het haar, slang getatoeëerd op haar arm) richting de uitgang, met in haar kielzog een jonge asielzoeker met een chipkaart in zijn hand. „You can check-in here”, zegt ze tegen hem, en wijst op het paaltje op het perron.
De jongen doet wat ze zegt en wil dan bijna weglopen van de trein. „No, no”, roept ze. „Come. Check-in is ok now.” De jongen rent terug en springt weer de trein in. Op naar Zwolle.
