Monopoly was ooit bedoeld als waarschuwing tegen het kapitalisme, betoogt Ronald Mulder. Dat is later verkeerd uitgepakt en daarom vindt hij een waardeloos spel.
Een van de vele dingen die ik nooit begrepen heb, is de populariteit van het bordspel Monopoly. Het is een waardeloos spel: wie in de eerste beurten het geluk heeft om de meeste straten te mogen kopen, zal negen van de tien keer winnen. De rest van het spel bestaat eruit dat de overige deelnemers hun bezittingen langzaam maar zeker verliezen aan deze monopolist. De kans op een ommekeer in het spelverloop is vrijwel nihil. Stomvervelend.
Het grappige is, of het wrange, zo u wilt, dat het spel en het onvermijdelijke spelverloop bedacht zijn als waarschuwing tegen het kapitalisme. De bedenker, in 1903, was Lizzie Magie, een feministisch activiste, leerling van de helaas vrijwel vergeten econoom Henry George. Haar ‘spel’ had als doel de Grote Lelijke Leugen van het kapitalisme bloot te leggen: de ‘vrije markt’ leidt niet tot de meeste welvaart voor iedereen, maar tot een concentratie van kapitaal bij een kleine minderheid. Geld stroomt van beneden naar boven, niet andersom.
Groot deel van de mensen gelooft in de Grote Lelijke Leugen
In zijn educatieve versie werd het spel geen succes. De verspreiding bleef beperkt tot vrienden en bekenden van Magie. Dertig jaar later kwam een exemplaar in handen van ene Charles Darrow, die het spel verbeterde, het de naam Monopoly gaf en het verkocht aan spellenfabrikant Parker Brothers. Pas nadat Monopoly een verkoopsucces was geworden, ontdekte Parker Brothers de wortels van het spel. Ze boden de inmiddels bejaarde Lizzie Magie 500 dollar voor haar rechten, wat ze accepteerde.
Ik moest hieraan denken toen ik onlangs las dat de rijkste 0,001 procent van de mensheid (nog geen 60.000 mensen) drie keer zoveel rijkdom bezit als de armste helft (4 miljard mensen), en dat de verschillen steeds groter worden. Dat dit niet tot massale protesten leidt, in ieder geval niet in ons deel van de wereld, komt doordat een groot deel van de mensen in de Grote Lelijke Leugen gelooft. „De kleine, rijke top trekt de hele piramide omhoog. Ook die armste helft heeft het nu beter dan dertig jaar geleden.”
Relevante vraag
Maar dat is natuurlijk niet waar je het mee moet vergelijken. Waar hadden we kunnen zijn als we een ander spelletje hadden gespeeld dan Monopoly, dat is de relevante vraag.
Het oorspronkelijke spel van Lizzie Magie kon je op twee manieren spelen: zoals we het nu kennen, maar ook met andere spelregels, die samenwerking stimuleerden en beloonden. Deze coöperatieve variant leverde betere ‘maatschappelijke resultaten’ op, maar helaas, Magies vrienden en andere proefkonijnen bleken spelen om te winnen veel leuker te vinden, ook al leidde dat meestal tot verlies.
Winnaars en verliezers
79 procent van de Zwitsers stemde deze maand tegen een erfbelasting voor vermogens boven de 50 miljoen Zwitserse frank, een rijkdom die slechts voor 0,3 procent van de Zwitsers is weggelegd.
Mensen hebben liever een wereld met winnaars en verliezers, dan een wereld waarin iedereen genoeg heeft. Het zal iets te maken hebben met een absurde overschatting van de eigen winkansen – we zijn als soort erg slecht in kansberekening, daarom zijn casino’s ook zo succesvol. En we kunnen ons beter verplaatsen in een miljonair dan in een dakloze; dat helpt ook. Maar verstandig is het allemaal niet.
