De lessen van Koningsdagveteraan Peter den Oudsten voor Emmen. 'Het moet soms schuren tussen veiligheid en vrolijkheid'

„Dat valt wel mee hoor. Als we de democratie vandaag zouden inrichten hadden we het waarschijnlijk anders aangepakt, maar ze doen het volgens mij prima. Ik heb twee stromingen in de familie.

De grootouders van mijn vaders kant waren zeer oranjegezind. Die kochten ook allerlei attributen van het koningshuis. Die moet ik nog wel ergens hebben liggen. De andere tak bestond uit echte sociaaldemocraten, daar was de liefde iets minder. Ik heb in ieder geval mooie momenten met leden van het koningshuis beleefd.’’

„Mijn benoeming in Meppel moet haast wel de snelste procedure van een burgemeester ooit zijn geweest. Tussen de sollicitatiebrief en de benoeming zat een week of vijf. Achteraf bleek dat ze de koningin per se wilden laten ontvangen door een kroonbenoemde burgemeester en niet door een waarnemer. Daar heeft toenmalig Commissaris van de Koningin Relus ter Beek toen flink werk van gemaakt. Op 16 april, de verjaardag van mijn echtgenote, begon ik aan de klus in Meppel. Twee weken voordat Beatrix en haar familie op de stoep zouden staan.’’

„In Nederland is het zo dat je vaak burgemeester wordt van een plek waar je hooguit een keer hebt gewandeld. Ik moest met een noodgang het stratenpatroon van Meppel uit mijn hoofd leren en op bezoek bij iedereen die een rol zou gaan spelen op de grote dag.

Dat was een stoomcursus Meppel en een spoedcursus burgervader. We voeren in de week vooraf door de grachten met een look-a-like van Beatrix – een ambtenaar die dat echt voortreffelijk deed – om droog te oefenen. Dat was hilarisch maar had ook een hoog lulligheidsgehalte. Op onze eigen manier waren we er klaar voor.’’

„De mond-en-klauwzeer rukte op. De koningin heeft een paar dagen voor die tijd samen met haar kabinet besloten dat het eigenlijk niet kon. Ze wilden geen besmettingen overdragen. Zeker niet met mensenmassa’s die naar het landelijke gebied kwamen voor het feest. We organiseerden het bezoek samen met Hoogeveen.

Het was een verstandig besluit, maar we waren natuurlijk wel heel teleurgesteld. Gelukkig werd vanuit het paleis meteen duidelijk dat het om een jaartje uitstel ging en zeker geen afstel. Het gaf mij als nieuwkomer wel wat meer tijd om mij Meppel eigener te maken en als goede gastheer op te treden.

Ik kwam er toen ook achter dat ik eigenlijk nooit een Koninginnedag goed had gevolgd. Ik heb bij de hofhouding een stapel videobanden opgevraagd van voorgaande edities. Het programma hebben we intact gelaten. Iedereen werd gewoon een jaartje ouder. Dat lag voor Henny van Andel (voormalig oudste mens ter wereld uit Hoogeveen, red.) natuurlijk iets anders. Die is dat jaar nog speciaal naar paleis Huis ten Bosch gebracht voor een bezoek aan de koningin. En gelukkig was ze er ook nog steeds bij in 2002 voor een nieuwe ontmoeting.’’

„Prins Claus ontbrak vanwege ziekte en het was de eerste Koninginnedag met Máxima. Door heel de stad hingen steunbetuigingen en welkomstwoorden voor beide. De koningin was die dag heel ontspannen en echt in haar schik. Aan het eind greep ze zelfs de microfoon om Meppel te bedanken. Dat was toen helemaal nog niet zo gebruikelijk. Ze grapte toen nog over haar nieuwe schoondochters en de mogelijke komst van kleinkinderen.’’

„Net als het nu in Emmen het geval zal zijn heb je met allerlei mensen te maken, maar uiteindelijk staat de burgemeester bovenaan de pikorde. Uiteraard moet je luisteren naar alle adviezen. Mensen direct om de vorst zijn er heel scherp op dat ze niet in ongemakkelijke situaties terechtkomen, dat de koningin of nu de koning niet voor schut komt te staan. Dat zijn vaak mensen van adel die vaker met dat bijltje hebben gehakt.

Verder heb je natuurlijk te maken met veiligheidsdiensten die altijd het zekere voor het onzekere nemen. Mijn overtuiging was dat veiligheid altijd ten dienste moest staan van het evenement en nooit andersom. Niemand wil een onneembare vesting opwerpen zonder spontaan contact tussen de Oranjes en het publiek. Het moet zo veilig mogelijk, maar ook altijd een vrolijk feest blijven. Die belangen schuren soms en dat moet ook.

De NOS wil mooie plaatjes voor de televisie en dat het allemaal niet te langdradig of te duur wordt. Dat is ook een logische stem in het geheel want via de televisie bereik je een miljoenenpubliek. Ik heb altijd gezegd dat iedereen gehoord wordt, maar dat wij uiteindelijk bepalen. Dat betekent dat er intern ook robbertjes worden uitgevochten.’’

„In Groningen wilde ik absoluut een belangrijke rol voor de ellende als gevolg van de gaswinning in het programma. Dat was geen feestelijk thema maar wel noodzakelijk op dat moment en mede de reden waarom Koningsdag in 2018 in Groningen was.

We kozen voor een prominent moment op de Grote Markt. Daar wilden we ook geen concessies op doen. Koning Willem-Alexander snapte dat volgens mij volledig. Die heeft zich altijd goed ingelezen en ingeleefd op dit onderwerp en was hier ook al een aantal keren geweest om over de kwestie te spreken. Maar er waren ook criticasters, ook om de familie heen, die het een niet passend onderdeel vonden op een feestje. Maar wij konden en wilden geen feest bouwen zonder dit onderwerp aan te snijden. Ik ben er trots dat we dat hebben doorgezet.’’

„Emmen moet doen wat hen goed dunkt. In Groningen was dit echt noodzaak. Wij wilden niet om de gaswinning heenlopen. Ik ben ook burgemeester in Enschede geweest en als Koningsdag daar in de jaren na de vuurwerkramp was geweest, dan had dat ook op het programma gestaan. Je moet niet geforceerd naar een serieus onderdeel zoeken. Als het er niet is, moet je het niet zoeken.’’

„Inderdaad ondenkbaar anno 2024. Maar vergis je niet: Meppel was de eerste editie na de aanslagen van 11 september. Toen was er ook al een behoorlijke politiemacht op de been. Maar op dat moment ging onze aandacht vooral uit naar het voorkomen van grote aanslagen. Pas later kwamen daar de zorgen over eenlingen die het spoor kwijt waren bij.

Groningen in 2018 was na Apeldoorn. Dat was daarom echt andere koek. We moesten zorgen dat het onmogelijk was om met een auto in de buurt van de route te komen. We controleerden op tassen, hadden ME’ers klaarstaan en allerlei safehouses langs de route. We wilden voorkomen dat er te grote massa’s in de dunne straten van de stad ophoopten. Achteraf zijn we misschien wel wat te streng met het beheersen van het aantal bezoekers. Er hadden nog wel meer mensen het feest kunnen bezoeken.’’

„Nee hoor. In die twee uur ben je vooral gastheer en begeleider van de Oranjes. De locoburgemeester zit op de post in het commandocentrum naar een schermpje te turen en is gemachtigd te doen wat nodig is. Die krijgt heel weinig mee van het feestgedruis buiten.’’

„Het demonstratierecht is nu ook een actueel thema. Ik vond en vind het helemaal niet erg dat mensen met een andere opvatting een beetje in de buurt kunnen komen van het gezelschap waartegen ze protesteren. Je zag dat ook recent bij de opening van het Nationaal Holocaustmuseum. Natuurlijk is dat soms ook heel lastig, maar ik begrijp de afweging van Halsema daar heel goed. Een demonstratie moet zinvol kunnen zijn op een zinvolle plek.’’

„We hebben in de familie een erg grappig filmpje bewaard. In 2018 stonden mijn dochter, schoonzoon en kleinkinderen in de kerk. Ik fluisterde tegen Willem-Alexander dat mijn familie daar stond en die liep er in volle vaart op af voor een hartelijk praatje.

Mijn vrouw was die dag erg opgelucht dat ze niet mee hoefde te wandelen in de koninklijke stoet. Dat was begin deze eeuw in Meppel nog wel gangbaar. Ze had toen gelukkig nog een lotgenoot met de echtgenote van mijn collega in Hoogeveen. Maar ze vond het buitengewoon plezierig dat ze volgens protocol niet meer de ‘vrouw van man’ hoefde te zijn.’’

„Dat doe ik niet via de krant. We hebben wel even kort contact gehad en hij mag mij natuurlijk altijd even bellen. Ik gun Emmen een echt Emmens volksfeest. Hoe strakker de planning en het protocol, hoe losser je de teugels op de dag zelf wat kan laten vieren. In Groningen liepen we flink uit de tijd. Ik heb één keer tegen een hofdame gezegd: houdt u de tijd in de gaten of doe ik dat? Maar het loopt wel los. Ook daar bij jullie in Drenthe.’’