Vlakbij de Koning in Groningen? Dan ben je gescreend

Iedereen die woont aan de route of meedoet met de feestelijkheden op de route die het koningspaar loopt door Groningen is gescreend door de veiligheidsdiensten. Zelfs de kinderen op het kinderplein tijdens de feestdag dragen ‘accreditatiebandjes’; polsbandjes die ze persoonlijk moeten ophalen op het gemeentehuis. Als bewijs dat ze zijn gescreend.

Het is één voorbeeld van de veiligheidsmaatregelen rondom Koningsdag. Geen woordvoerder die dit vertelt. Binnen gemeente en politie staat niemand te popelen om te schetsen welke veiligheidsmaatregelen zijn genomen rondom het koninklijk paar.

De druk loopt op bij de gemeente, vertelt een insider: „Op het gemeentehuis wordt men zenuwachtiger; twee, drie uur per dag overleggen ze inmiddels over deze operatie.” De insider noemt de sfeer gespannen. De loco-burgemeester Ton Schroor is op de dag zelf op de achtergrond aanspreekpunt voor de openbare orde, want Peter den Oudsten is gastheer.

De koninklijke familie loopt tussen 11.00 en 13.00 uur een route van 1170 meter tussen het Martinikerkhof en het podium op de Vismarkt. Letterlijk iedereen die woont aan deze route is gescreend of ze eventueel een veiligheidsrisico vormen.

Een oude binnenstad, met relatief smalle straten en aan weerszijden huizen, dat vinden beveiligers prettig, zegt een insider, want dat biedt een natuurlijke bescherming. Open ruimten, moeilijk te overzien, daar gruwen ze van. Grachten, dát vinden beveiligers ook fijn, het biedt een natuurlijke barrière, en dus controle.

De route is tot in het kleinste detail bestudeerd, zegt Paul Mulder, oud-inlichtingenofficier met 35 jaar ervaring binnen Defensie, die na zijn functioneel leerstijdsontslag zijn eigen bedrijf startte: Triosecurity, dat beveiligingsopleidingen verzorgt als ‘Security Profiler Terrorisme’. Mulder wil in grove lijnen schetsen hoe veelomvattend de veiligheidsoperatie is, maar ook hij vertelt niet alle details.

Zeker driekwart jaar zijn de voorbereidingen voor de beveiliging al gaande, schat Mulder, door een reeks overheden en instanties: de noordelijke politie-eenheid, gemeente, burgemeester, gedeputeerde staten, nationale politie, commissaris van de koningin, de Dienst Bewaken en Beveiligen (DBB), voorheen Dienst Koninklijke en Diplomatieke Beveiliging (DKDB), de Koninklijke Marechaussee, de anti-terrorisme-eenheid DSI (Dienst Speciale Interventies), de Explosieven Opruimingsdienst Defensie (EOD), de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) en natuurlijk de inlichtingen- en veiligheidsdiensten.

Volgens Mulder heeft de NCTV een dreigingsanalyse opgesteld, gebaseerd op informatie van de inlichtingen- en veiligheidsdiensten.

„De route wordt vooraf verkend op risico’s. Alle ondergrondse vuilcontainers gaan dicht; brandstichting staat op de vierde plaats van eventuele risico’s. Met explosievenspeurhonden wordt een check gedaan. Er moeten verkeersblokkades worden geplaatst, dus alle bewoners moeten een brief krijgen dat ze niet kunnen parkeren voor huis. Verkeersstromen worden in kaart gebracht. Op slechts één of twee plakken komen ‘oversteekplaatsen’, die meteen ook controleposten zijn, waar kan worden gekeken naar verdacht gedrag, wat mensen bij zich hebben. Als je preventief wilt kunnen fouilleren, moet je dit vooraf wettelijk regelen als stadsbestuur.”

Ook is vooraf een zoekslag gemaakt op social media, bijvoorbeeld om te zien of er ordeverstoringen of demonstraties te verwachten zijn. „Die zoekslag is niet om te spioneren, maar om risico’s klein te houden en eventueel maatregelen te nemen. Als je wilt deomonstreren krijg je een plek aangewezen.”

Putten, parkeerplekken, prullenbakken, gangenstelsels, alles wordt bekeken op de route. Vooraf zijn vluchtroutes bepaald in het geval van calamiteiten, zelfs safehouses aangewezen en auto’s klaar gezet voor een snelle aftocht.

Ook Mulder bevestigt: „Iedereen die heel dichtbij het paar komt, is allang gescreend.” De hele infrastructuur rond de route is in beeld gebracht. „Beveiligingsringen zijn essentieel, want daat zijn rechten en verboden aan verbonden. je begint al vroeg met preventief fouilleren. De laatste ring onderzoek je op verstopplaatsen voor wapens en explosieven. Als je dat binnegebied oplevert, beloof je dat het bomvrij is. Als er dan plotseling een auto staat geparkeerd bij de route, die niet eerder is gezien, zal het koningspaar er niet langs gaan. Dan komt eventueel de EOD erbij, en wordt bekeken of het zonder risico’s kan worden weggesleept.”

Ook in Groningen zullen maatregelen worden genomen om ‘car-ramming’ te voorkomen: het inrijden met een voertuig op een menigte. Door obstakels te plaatsen, betonblokken of bijvoorbeeld voertuigen, worden wegen dichtgezet. „Als er vrachtwagens worden geplaatst, dan weet je dat er een dreiging is geweest.” Hoeveel beveiligers - uitgerust met een persoonlijk wapen, portfoon en een kevlarscherm - de directe ring vormen om de koninklijke familie is geheim.

Maar wat moeten beveiligers op letten? Dát is het specialisme van Mulder: ‘predictive profiling’, het vakgebied dat hij onderwijst aan professionele ‘profilers’ uit het bedrijfsleven en uit overheidsdiensten. De trainingen bestaan uit het doorzien van scenario’s door scherp waar te nemen en op straat potentiële bedreigingen actief te bevragen.

„Als je weet uit welke hoek de dreiging komt, kan je de modus-operandi voorspellen. Dan weet je de indicatoren voor verdacht gedrag: je kijkt naar afwijkingen van de norm. Zoals een auto die plotseling ergens staat geparkeerd zonder logische verklaring. Maar als je net als iedereen feestelijk bent uitgedost, kan dat ook een cover zijn. daarom moet je als beveiliger altijd contact zoeken met iemand over wie je vraagtekens hebt. Aankijken, prikkelen, kijken hoe die persoon reageert. De beste methode is altijd: afstappen op iemand, vragen stellen en vervolgens een dreigingsassement maken. Open vragen stellen, en kijken naar de reactie. ‘Waarom gedraagt U zich zo?’”