In memoriam | Jan Silljé uit Assen wilde levenslessen delen. ‘Doe het maar, ga ervoor’

Jan had het leven lief. Daarbij horen ook de verdrietige dingen. Zo stak in zijn jonge jaren zijn kleine broer Koos voor zijn ogen plotseling een weg over. Voor diens overlijden heeft Jan, die de oudste was in het gezin uit Meerwijck, zich altijd verantwoordelijk gevoeld.

Tranen voor zijn zoon Jesper, die hij met Gea kreeg, maar die te vroeg werd geboren en het niet heeft gered. Tranen voor zijn vader die zo lang ziek is geweest. En misschien ook wel tranen voor hemzelf, met die rare symptomen waarvan dokters nog niet konden zeggen waar die vandaan kwamen.

Zijn zoon Arjan zag de twee zitten en maakte een foto. Uitvergroot hangt die in de woonkamer in Assen.

Jan Silljé werd geboren in Sappemeer. Zijn jeugd bracht hij door aan het water van het Zuidlaardermeer en dat maakte van hem een watersporter. Zeilen, zwemmen, surfen, varen, schaatsen.

Van zijn ouders kreeg hij het ideaal mee om een eigen huis te bouwen. Het eerste dat hij neerzette stond in Borger. Maar het huwelijk met zijn eerste vrouw hield geen stand. Om dicht bij zijn twee kinderen te kunnen zijn, bouwde hij een nieuw huis in Wildervank. Opnieuw aan het water.

Zijn werk bij de NAM voerde hem aan het begin van zijn loopbaan naar de zee; hij ging aan de slag op booreilanden. Van het water kon hij geen genoeg krijgen. Hij deed mee aan zeilwedstrijden, zeilde naar Borkum, Norderney, Helgoland. Twee keer deed hij mee aan de Colin Archer Memorial Race, van Lauwersoog naar het Noorse Larvik.

Begin 2004, toen internetdaten soms nog wat gênant werd gevonden, zag Jan het profiel van Gea op een datingsite. Gea was sportief, ze liep marathons, en werkte in de revalidatiezorg in Beatrixoord. Daar had Jans vader gelegen. Het maakte iets in hem los.

Hoewel Gea niet zo van het water was, gingen ze in 2006 samenwonen in Wildervank. Waar Gea nog wel eens twijfelde, motiveerde Jan haar. Hij geloofde in de kracht van ervaringen. ,,Doe het maar, ga ervoor.” Het leven moet geleefd worden. In 2007, allebei al in de veertig, stonden ze voor hun trouwfoto te midden van bloeiende brem. Gea met een zwanger buikje. Het mocht niet zo zijn.

Zijn ondernemendheid, zijn behulpzaamheid, zijn behoefte om ervaringen te delen zette Jan in bij de Odd Fellows. Dat is een levensbeschouwelijke organisatie, die streeft naar zelfontplooiing en harmonie in de samenleving op basis van respect en tolerantie voor elkaar. Daar had Jan diverse functies en kon hij kwijt wat hij meemaakte. Zo verzorgde hij met Gea een avond over hun ervaringen op de ziekenhuisafdeling neonatologie. Evengoed wist hij ook van alles te vertellen over sportmassage of mindfulness. Jan was zeer breed geïnteresseerd.

Hij had een gedrevenheid die hem soms parten speelde. In zijn werk bij de NAM, dat zich inmiddels van buiten naar binnen op kantoor had verplaatst, kreeg hij twee keer een burn-out. Toen de mogelijkheid kwam om met zijn 58ste met vervroegd pensioen te gaan, greep hij die aan.

De eerste paar jaren waren niet gemakkelijk. Hij vond zijn draai uiteindelijk met werken in en voor de natuur. Hij werd gids voor het IVN, organisatie voor natuureducatie. Voor Het Groninger Landschap was hij schipper op het Zuidlaardermeer. Hij deed mee aan het project Hereboeren in Rhee, waarbij duurzaam en kleinschalig voedsel wordt verbouwd.

Hij genoot ervan onderdeel te zijn van de natuur; ook als het regende was hij op het land te vinden. En voor de twee kleinkinderen was hij een opa die hen graag meenam op het water. Ook voor levenslessen: met een schepnet en een grijper zwerfafval opvissen.

Zijn liefde voor de natuur uitte zich ook in een grote interesse in milieu en duurzaamheid. Zo ontstond het plan om, opnieuw, zelf een huis te bouwen. Maar deze keer zo groen mogelijk. Gea en Jan vonden een plek in Assen. Met soms nog wel meer creativiteit dan de professionals ging Jan aan de slag.

In een tijdelijke woning in Peelo begon alleen zijn lichaam te haperen. Een klapvoet. Abnormaal zware benen na een rondje fietsen. Vermoeidheid na een stukje wandelen. ‘Wees zuinig op je lichaam, je hebt er maar één’, dat was altijd zijn devies geweest. Maar het lichaam liet hem in de steek.

Ze woonden nog maar kort in hun nieuwe huis toen de diagnose ALS werd gesteld, een ziekte van de zenuwcellen die vanuit de hersenen de spieren aansturen. Een slopende ziekte met een dramatisch vooruitzicht, maar zoals hij alles bewust wilde beleven en delen, zo keek hij ook hiernaar. ,,Ziek zijn is ook een ervaring”, zei hij en hij onderzocht van alles in deze nieuwe levensfase.

Toen hij niet meer kon lopen, rolde hij door half Drenthe. Kwam hij thuis met gras en zand op zijn schouders, dan was hij omgevallen. Maar er was altijd wel iemand die hem en zijn scootmobiel overeind hielp. Hij was nergens bang voor en liet zich door de ziekte niet tegenhouden.

Hij kwam tot de conclusie dat de zorg voor zieken in Nederland goed geregeld was, met uitzondering van de gehandicaptentoiletten. Met zijn rolstoel met zes wielen, waarin hij in de laatste fase terechtkwam, kon hij op veel plekken niet naar binnen.

Het moeilijkste kwam toen hij niet meer kon praten. Maar de man die zo graag wilde delen, liet zich opnieuw niet uit het veld slaan en nam een spraakcomputer om mee te kunnen doen met het gesprek.

Tot uiteindelijk de dag kwam dat Jan voelde dat het niet meer ging. Hij gaf aan: ‘Ik ben op... ik kan niet meer.’ Zijn uitvaart was op een natuurbegraafplaats in een duurzame kist van schimmels, die hij speciaal besteld had. ‘Over zes weken zijn de schimmels opgelost’, zei hij. ‘Dan ben ik terug in de natuur waar ik zoveel van hou.’