Met je buren betalen en verdienen aan een zonnepark. 'Een lelijke zonneweide naast ons dorp, maar het is wel mooi ónze stroom'

Je hebt een goed idee. Maar hoe doe je dat nou, een duurzaam initiatief starten? Wouter Pronk van Grunneger Power neemt je mee in een stappenplan.

Bij alle stappen kun je (vaak gratis) hulp krijgen bij koepelorganisaties. Denk aan het verkrijgen van informatie, contactpersonen, trainingen, hulp bij communicatie, startsubsidie of het organiseren van een bewonersavond. Dat kan door je je lokale initiatief of energiecoöperatie aan te melden. In de gemeente Groningen kan dat bijvoorbeeld bij Grunneger Power, bij een andere Groningse gemeente de Groninger Energiekoepel. In Drenthe opereert het steunpunt voor lokale energie-initiatieven onder de noemer de Drentse KEI.

„Als collectief bereik je meer dan in je uppie”, vertelt Pronk. „Kijk of er een duurzaam initiatief in je omgeving actief is en meld je daar.” Als dat er niet is, kun je met medebewoners iets nieuws starten.

Als je met meerdere personen een heus initiatief bent, moet je praten als Brugman. „Nu gaat het erom nog meer bewoners te betrekken. Zij moeten weten wie jullie zijn en waar jullie voor staan. Daarvoor moet je ook weten wat er leeft in de buurt en welke ideeën over groen, duurzaamheid en energie er bestaan bij je buren.”

Je kunt plannen maken over een duurzame leefomgeving. Daarbij ga je kennismaken met lokale organisaties zoals de school, het buurthuis, de winkeliersvereniging en de gemeente. „Vergeet niet om ook aansluiting te zoeken met andere duurzame initiatieven die je ontmoet op regiotafel-bijeenkomsten. Dat is leerzaam.”

Je kunt los. Start met kleinere projecten – een zonnepark is niet je eerste stap – die de buurt of het dorp aanspreken. „Je kunt denken aan meer groen in de buurt, zoals de aanplant van ecologische bloembollen in de berm, een insectenhotel, of een spreekuur voor mensen die de energienota niet helemaal begrijpen. Zo bouw je door aan draagvlak in de buurt en doe je mooie en goede dingen.”

„Soms willen initiatieven meer en is er een droom van een groot energieproject. Het hele dak van het buurthuis vol zonnepanelen, een ecologische fruitboomgaard voor de hele wijk, een windmolen die het hele dorp van stroom voorziet. Heel veel is mogelijk met voldoende, enthousiaste en vastbesloten leden en de juiste hulp.”

De energiecoöperatie Zonnedorpen is op 10 september 2015 opgericht voor en door de bewoners van de dorpen Garsthuizen, Godlinze, Leermens, ‘t Zandt, Zeerijp en Zijldijk.

Willem Schaap was er toen al bij. ,,Het is bij ons ontstaan doordat wij midden in het aardbevingsgebied zitten. Daar hoor je veel negatieve verhalen. We wilden positiefs bijdragen aan het geluid uit de regio. Toen dachten we: laten we onze eigen energie gaan maken.”

Een zonnedak werd afgeraden door de NAM, dus gingen de bewoners voor een zonneweide. Op een voormalige paardenweide van 0,3 hectare kwamen 1528 zonneschermen in 2017.

Omwonenden mochten er geen last van hebben, en dus kwamen de schermen maar een meter boven de grond. Dankzij een haagje erom heen is het zonneveld geheel aan het zicht onttrokken. ,,Dat was revolutionair, maar ze zijn niet verzekerbaar. Verzekeraar wil er een hek van twee meter omheen. Dat willen we niet voor de bewoners.”

Iedereen moest mee kunnen doen. ,,De verduurzaming van de omgeving moet niet het spelletjes worden van de beter verdienende helft van Nederland”, aldus Schaap. ,,Ook de bijstandsmoeder moet hier voordeel uit halen.” Men kan de stroom hier heel goedkoop afnemen, vooral dankzij een voordelige belastingregel die rond 2017 nog van kracht was. Met 17,3 cent zit het ruim onder de marktprijs van 40 cent per kilowattuur. ,,Toen de oorlog in Oekraïne uitbrak en energie zo duur werd, werd dit héél interessant. Het veld is inmiddels uitverkocht. We hebben 200 leden bij onze coöperatie en 140 afnemers van stroom.”

Er komt van alles meer: een pluktuin en voedselbos met ruimte voor bijen en vogels. Dassengangen en vleermuizenplekken, picknicktafels, een schapenweide en wandelpaden. Lokale ondernemers doen de tuinaanleg. Nu nog is het 50 procent eigendom van Windunie en 50 procent van Bronnen VanOns, het idee is dat de Energiecoöperatie Duurzaam Assen uiteindelijk die aandelen weer overneemt en onder de lokale bevolking verdeelt. Bewoners kunnen zich aanmelden en in de coöperatie investeren.

Tom Verloop weet nog wel hoe het allemaal ooit begon. Tijdens een bijeenkomst ‘Drenthe in transitie’ in 2015, kwam Verloop Erik Postema tegen. Allebei wonen ze in Assen en wilden ze graag meedenken over de energietransitie, maar liever nog wat dóén. Samen begonnen ze in 2016 een coöperatie vanuit de gedachte: niet lullen maar poetsen. ,,Wij wilden vanaf toen de handen en voeten zijn van het gemeentelijk beleid. Het doel was om zoveel mogelijk te gaan opwekken en verbruiken binnen de gemeentegrenzen van Assen.”

Hun Energiecoöperatie Duurzaam Assen realiseerde in recente jaren al enkele zonnedaken bij warenhuis Vanderveen en op een bedrijfspand van de NAM.

Het is niet een bewonersorganisatie van onderaf, maar wel een energiecoöperatie die gericht is op energie voor en door inwoners uit de wijk. „Wij vinden het lokale heel belangrijk. Zo’n zonnepark zetten we in de eerste plaats niet neer voor de energietransitie, want dat doen de grote bedrijven ook wel. Maar hun winst en de subsidies verdwijnen uit beeld en bij ons komt dat ten goede aan de lokale economie en de maatschappelijke acceptatie voor de energieomslag.”

Verloop voert nog meer gesprekken met de gemeente Assen. „Er is nog veel meer stroom nodig om alle wijken van het aardgas af te krijgen.”

Rond 2015 zaten een aantal bewoners in de wijk Oosterpoort bij elkaar. Initiator Marco Agema, toen nog eigenaar van snackbar Friet van Piet, wilde na de geboorte van zijn dochter Jade in 2006 een betere toekomst voor komende generaties. Aanvankelijk wilden de kwartiermakers de hele wijk in 2023 CO2-neutraal krijgen. Later kwam de realisatie: dat kan niet iedereen betalen. Dus werd het beleid: ‘CO2-neutraal zo snel als kan en zo langzaam als nodig’.

Talloze ‘groene’ ideeën werden intussen geboren en ingevoerd in de wijk: deelauto’s, varkentjes op een braakliggend stukje grond om groenafval uit huishoudens op te eten, een vrijwillig klusteam, vergroening van versteende plekken zoals de winkelmuur van supermarkt Plus, een wormenhuis, inloopspreekuren over verduurzaming en de oprichting van energiecoöperatie LECO.

Toen Oosterpoort Duurzaam in 2020 een buurtvergadering hield, kwamen er 90 personen langs. „Toen zijn we echt groot geworden”, memoriseert Wim Hartman, die er ook vanaf het begin bij betrokken was.

Twee straten legden in 2015 en 2017 al gezamenlijk panelen op de eigen daken. Dat is klein bier; nu zou Hartman graag ook het conservatorium, loodsen en schoolgebouwen volleggen met panelen. Daarnaast liggen er vanuit de LECO nog twee grote energieplannen op tafel: energie door aquathermie uit het Winschoterdiep en een verduurzamingsplan voor tien veelvoorkomende woningtypen uit het Oosterpoort.

Bij dat aquathermieproject zullen tien woningen langs het Winschoterdiep aangesloten worden op een warmtepomp in het kanaal. Hartman: „Als dat goed loopt kan zo’n soort warmtepomp meteen voor een aantal straten daar in de buurt aangelegd worden.” Dat werkt veel efficiënter dan de ‘doorsnee’ luchtwarmtepomp.

Ook het tweede plan is al ver: energiedeskundige Richard Hesling brengt de verduurzamingsopties voor tien modelwoningen uit de Oosterpoorter wijk in kaart. Zo kun je makkelijk inzichtelijk krijgen in de mogelijkheden en kosten. „Het voordeel van dit project is dat er vanaf het begin al onafhankelijke adviezen van experts bij betrokken zijn over woningverduurzaming”, zegt Hartman. „En buren kunnen elkaar over de drempel trekken.”