Toekomst van de wolf in Nederland tussen hoop en vrees. Twee wolven in Drents-Friese Wold hebben verklaarde voor-en tegenstanders. Van 'Het geweer erop' tot 'ze horen thuis in het ecosysteem'
Tijdens een wandeling op de Veluwe kwam natuurfotograaf Otto Jelsma een wolf tegen en legde het dier vast. Foto: ANP/Otto Jelsma
In een verdeelde samenleving is de wolf bepaald geen vredesduif. Net als de maatregelen tegen corona en klimaatverandering kent het dier verklaarde voor- en tegenstanders. En net als de pandemie en de opwarming van de aarde gaat het dier niet weg. Niet vanzelf. In het Drents-Friese Wold zijn er twee gesignaleerd, begin van een roedel? Kortom: hoe nu verder met de wolf? Over hoop en vrees.
,,Het is een prachtig beest’’, zegt Jantinus de Groote uit Tiendeveen, zo’n beetje de grootste schapenhouder van Drenthe. ,,Maar hij moet ook eten.’’ Op een groot aantal percelen in het zuidelijk deel van de provincie weidt hij ongeveer 2500 schapen. Geregeld treft hij dode en verscheurde dieren aan. En dat raakt hem, ook financieel.
,,Het dode schaap wordt vergoed, maar de vervolgschade niet en daar ben ik het absoluut niet mee eens. Voor een ongeboren lam krijg ik 15 euro. Maar dat moet 155 euro zijn! Eens per jaar hebben wij de kans lammeren te krijgen bij de schapen. En als die kans me wordt ontnomen, heb ik niks. Geen ooi en geen lam. Dan ben ik voor niets aan het werk geweest. Mensen vergeten wel eens dat wij de kost moeten verdienen met de schapen.’’
‘Waarom geen chip in de wolf die reageert op stroomdraden?’
De Groote hoort en ziet ook dat de emoties rond de wolf hoog oplopen. Het liefst ziet hij de wolf vertrekken. ‘Het geweer erop’, een veel gehoorde opmerking als er weer schapen zijn gedood of een kalf, zoals laatst in Geeuwenbrug, gaat hem veel te ver. Maar hij weet ook dat het dier niet uit zichzelf weggaat. ,,We kunnen in technologisch opzicht zo veel. Waarom de wolf niet verdoven en een chip inbrengen? Een chip die ervoor zorgt dat het dier een schok krijgt zodra hij in de buurt van een stroomdraad komt. Dan laat ie de schapen met rust en richt zich echt op het wild in de natuur of vertrekt. Ik roep dat al drie jaar, maar niemand luistert.’’
Schapenhouder Jantinus de Groote uit Tiendeveen vreest het einde van zijn bedrijf wanneer hij wolfwerende rasters moet plaatsen rond al de weilanden die hij in gebruik heeft. Foto: Marcel Jurian de Jong
Nederland is niet te klein en te druk voor wolven, zegt Glenn Lelieveld van het Wolvenmeldpunt, want de dieren zijn er en gedijen goed. Niet alleen op de Veluwe, ook in Drenthe. Een territorium hoeft niet per se een aaneengesloten natuurgebied van 200 vierkante kilometer te zijn, stelt hij. De kilometervretende wolf kan makkelijk in meerdere natuurgebieden tegelijk leven. ,,Als de wolf zich tussen die gebieden fatsoenlijk kan bewegen en schapen achter een wolfwerend raster staan, is er eigenlijk niet zoveel aan de hand.’’
Wat hij hoopt, is dat de rust terugkeert rond het ‘dossier wolf’. ,,Veel spanningen zijn onterecht. Ik ben blij dat Drenthe de hele provincie heeft aangewezen als wolvengebied met de bijbehorende subsidiemogelijkheden. In Groningen en Friesland is dat nog een probleem. Maar er zijn veel meer mogelijkheden voor dierhouders. Verzin een list! Maak gebruik van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid, het GLB, van Europa. Dat doen schapenhouders in Duitsland en Frankrijk ook volop. Dan worden alle kosten voor het beschermen van vee vergoed door Brussel en hoeft de provincie er niet voor op te draaien.’’
‘Zebrapad’ voor wolf op drukke wegen
In de natuur staat de wolf aan de top van de voedselketen. In de mensenwereld heeft hij, in elk geval tot dusver, het meest te duchten van het verkeer. Eerder dit jaar werd op de Frieslandroute (N381 Emmen-Drachten) bij Appelscha nog een wolf doodgereden. Als het aan Lelieveld ligt, komen er speciale oversteekplaatsen bij drukke wegen in gebieden waar geregeld wolven worden waargenomen. ,,Dat hoeven geen dure ecoducten te zijn. Met rasters langs de weg kunnen dieren naar een bepaald punt worden gedirigeerd. Als ze daar zijn, pikt een sensor hun aanwezigheid op en waarschuwt een matrixbord automobilisten dat een dier op het punt staat om over te steken. Dan kun je op een betrekkelijk eenvoudige manier veel leed voorkomen.’’
Johan Wesselink uit Diever staat als wolvenconsulent dierhouders in Gelderland met raad en daad terzijde. In het Noorden is hij werkzaam als onafhankelijk taxateur voor BIJ12, de organisatie die namens de provincies wolvenschade onderzoekt, registreert en financieel afhandelt. Hij ziet beide kanten van het verhaal: daar waar het goed gaat en daar waar schapen en andere landbouwhuisdieren ten prooi vallen aan de wolf.
,,Zwervende wolven veroorzaken de meeste ellende. Dat zijn jonge dieren, die uit de roedel worden verstoten. Om inteelt te voorkomen, worden ze alle windrichtingen opgejaagd. Tijdens die zwerftochten moeten ze ook eten. Hoewel ze liever zogeheten haarwild hebben, komen ze onderweg veel vaker schapen tegen. En zo lang deze dieren niet achter een wolfwerend raster staan, worden ze de wolf als het ware aangereikt.’’
‘Wolven dragen bij aan balans in de natuur’
Juist omdat wolven de hoogste graad van bescherming genieten in Europa, mogen ze alleen in extreme gevallen worden bejaagd. Een zogeheten escalatieladder moet aangeven in hoeverre een wolf een probleemwolf is. De duiding kan per gebied verschillen. Volgens Wesselink is het zaak dat de criteria voor Drenthe (en het hele Noorden) zo snel mogelijk helder zijn. ,,Dat geeft duidelijkheid.’’
Wat hij het liefst ziet, is dat wolven een leven leiden in de natuur. ,,Daar staan ze aan de top van de voedselpiramide en zijn ze onderdeel van het natuurlijk systeem. Jaarlijks worden ik weet niet hoeveel reeën en op de Veluwe ook herten en zwijnen door jagers afgeschoten. Dat kunnen we ook overlaten aan de natuurlijke predator. Wolven pikken ook de zieke, zwakke en oudere dieren eruit. Ze dragen bij aan de balans in de natuur en horen wat dat betreft thuis in het ecosysteem.’’
Dat klinkt Renate Zuiker, fractievoorzitter van de Partij voor de Dieren (PvdD) in het Drents parlement, als muziek in de oren. Met haar Friese partijgenoten heette ze afgelopen zomer de wolf van harte welkom bij het omstreden anti-wolvenhek op de grens van Drenthe en Friesland (dat nog altijd een lengte heeft van slechts 25 meter, zoals deze krant ontdekte).
Drentse en Friese PvdD'ers verwelkomen de wolf bij het omstreden, nog altijd 25 meter tellende Friese anti-wolvenhek. Links Renate Zuiker. Foto: eigen foto
‘We zitten nu in een overgang en elke transitie roept weerstand op’
,,De wolf is hier en hoort hier thuis. Het is een nieuwe realiteit en daar moeten wij, mensen, ons aan aanpassen. Dus ook schapenhouders. Zij hebben de wettelijke plicht om hun dieren te beschermen. Daarom zijn er subsidies voor het treffen van maatregelen, zoals het plaatsen van wolfwerende rasters en het inzetten van honden, die kuddes beschermen. We zitten nu in een soort overgang en elke transitie roept weerstand op. En dat is prima. Maar ik heb goede hoop dat wij leren met het dier om te gaan en dat de wolf gewoon in Drenthe kan leven.’’
Schapenhouder De Groote zegt dat het plaatsen van wolfwerende rasters, en dan met name het verplaatsen, voor hem ondoenlijk is. Hij vreest het einde van zijn bedrijf. ,,Voor het raster kun je subsidie krijgen, voor het meerwerk niet. Ik heb berekend dat mij dit op jaarbasis twee ton kost. Ik mag blij zijn als ik dit per jaar verdien aan de schapen. Dus dan werk ik per saldo van ‘s morgens vroeg tot ‘s avonds laat voor niets.’’
Hij is bang dat de subsidies op de in zijn ogen verkeerde plekken terechtkomen. ,,Veel geld gaat naar wetenschappelijk onderzoek. Waarom? Zij de lusten en wij de lasten van de wolf? Hobbyboeren en gescheperde kuddes zullen ook wel een portie krijgen. Voor hen is het betrekkelijk eenvoudig om maatregelen te treffen, maar niet voor de professionele schapenhouders. Voor ons is dit een onhoudbare situatie. Als de samenleving de wolf graag terug wil in Nederland, dan moet er echt wel iets meer gebeuren.’’
‘Of hobbyboeren subsidie moeten krijgen, is terechte vraag’
Dat is Zuiker van de PvdD deels met hem eens. ,,De vraag of er gemeenschapsgeld moet naar mensen, die hobbymatig schapen houden, is heel terecht. Ik denk van niet. Maar ik verwacht wél dat de wolf in Nederland blijft. En als dat betekent dat professionele schapenhouders hun werk niet meer kunnen doen, dan moeten we als maatschappij hen helpen bij het vinden van een ander, zeg maar wolfbestendig verdienmodel.’’
Wolvenconsulent en taxateur Wesselink hoort de verhalen ook van schapenboeren: ,,Als ze nóg meer tijd, geld en energie moeten steken in hun bedrijf, dan stopt een aantal ermee. Want hoe je het ook wendt of keert, de schapenhouderij is nu al geen vetpot. Maar het is ook een illusie te denken dat wolven ineens wegblijven. In Duitsland nemen ze snel in aantal toe. Op zoek naar een eigen territorium waaieren de jonge dieren uit, ook naar Nederland. En datzelfde geldt straks voor de roedel op de Veluwe. Ook die dieren zullen een eigen plek zoeken.’’
‘De spanningen zullen eerst verder toenemen’
,,Natuurlijk hoop ik dat mensen, schapen en wolven in harmonie samenleven, maar voorlopig zie ik dat niet gebeuren’’, zegt wolvenexpert Lelieveld. ,,De spanningen zullen eerst toenemen met polarisatie tot gevolg. Het zal niet altijd even vriendelijk zijn, maar toch denk ik dat we op termijn leren samenleven met de wolf. En dat de meeste dierhouders toch bereid zijn de wolfwerende rasters te plaatsen.’’
In het Gelderse Stroe werd dit jaar al een wolf doodgeschoten. Iets dat in Drenthe of Friesland ook zomaar kan gebeuren. ,,Daar ben ik wel bang voor’’, zegt PvdD-politica Zuiker. ,,Op sociale media en in bepaalde andere media zijn mensen druk bezig de wolf te demoniseren door de gevolgen van elke vermeende wolvenaanval tot in detail uit te serveren. Dat is een gevaarlijke ontwikkeling, olie op het vuur. En ik vind het een treurige gedachte dat de wolf maar dood moet, omdat wij niet met het dier kunnen omgaan. En bedenk wel: het doodschieten van een wolf is een ernstig misdrijf.’’
