Het blauwtongvirus rukt ook in Drenthe op, de helft van de schapen sterft eraan. Boer Bart uit Meppel is al zes schapen kwijt

„Kijk, daar loopt er één.” Boer Bart loopt om een hek met 120 schapen heen in Meppel. Onder de bek van het dier hangt een grote sliert kwijl. Ze staat er wat triest bij, en als de kudde wegholt, sjokt ze er moeizaam en sloom achteraan. „Zij loopt stram, maar doet nog wel iets aan kauwen. Hier heb ik nog wel hoop op. Maar voor hetzelfde geld is ze vanavond dood.”

Bart (28) wil niet met zijn achternaam in de krant, omdat er „zoveel mensen met een mening rondlopen”. Maar hij woont dichtbij Meppel en weidt zijn schapen in de woonwijken en ander gemeentelijk groen van Meppel. Hij heeft 500 schapen. Als hij de helft kwijtraakt, is dat voor hem een financiële aderlating.

Koeien, geiten, alpaca’s, herten, allemaal kunnen ze het virus krijgen. Maar schapen worden er erg ziek van. In het gebied waar de uitbraak begon is bijna de helft van alle schapen dood. In andere gebieden zijn die percentages nog wat lager, maar daar is het virus nog minder lang. Dieren krijgen blaren in de bek en willen niet meer eten. De poten gaan zeer doen door aantasting van de bloedvaten en longen lopen vol met vocht. Het is overigens geen virus dat op mensen overslaat.

De uitbraak van blauwtong type 3 begon in september bij vier schapenhouderijen op de grens van Utrecht en Noord-Holland. Vandaaruit verspreidt het virus zich via knutten (steekinsecten). Inmiddels is de ziekte vrijwel overal al gekomen: van Texel tot Friesland tot Noord-Brabant. Elke week is het virus zo’n 30 kilometer verder verspreid. Tot dinsdag meldde de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit 650 besmette locaties.

Woensdagavond organiseerde veearts Reinard Everts van Diergeneeskundig Centrum Zuid-Oost Drenthe een webinar waar 1400 personen uit heel het land aan mee deden. „Dit leeft enorm. Er zijn heel veel zorgen”, stelt Everts. De eerste gevallen bij Zuidwolde (Hoogeveen) en Meppel lijken een feit, al gaat het nog om ‘klinische verdenkingen’ en moet bloedonderzoek het virus nog formeel vaststellen.

,,Dit virus is overal al wel”, weet ook boer Bart uit Meppel. „Ik kreeg vanmorgen een belletje van een collega die achter Heerenveen woont. Het verspreidingskaartje [van de NVWA, red.] is al achterhaald. Iedereen wacht op de uitslag van bloedmonsters.” Zelf heeft Bart al zes dode schapen verloren aan blauwtong, al wacht hij nog op bevestiging van het labonderzoek.

„Sommigen schapen knappen op. Ik weet niet hoeveel schapen er al een milde variant hebben doorgemaakt. Maar als ze niet meer eten en drinken, is het einde verhaal.”

De jonge veehouder merkt veel onrust bij andere boeren. „Mensen bellen vaker: ‘Heb je al iets gevonden?’. Iedereen probeert wel wat. De ene geeft schapen insectendodende middelen, de ander geeft de schapen knoflook te eten. De gekste dingen worden bedacht.”

„Er is een oversterfte van 400, 500 dieren per dag”, zegt schapendokter Everts. „Ik hoor heel veel verdriet en frustratie. Als een boer zeker weet dat een dier doodgaat, laat hij hem euthanaseren. Maar de helft overleeft het. Dus probeert men van alles om de dieren te ondersteunen: pijnstillers, vocht toedienen.” Dat kost veel extra arbeid. En ook vervelend: boeren zijn niet tegen dit virus verzekerd.

Hoe komen we er weer vanaf? „Vaccineren is de enige manier”, zegt dierenarts Everts beslist. Dat bleek ook uit de vorige blauwtongepidemie. Die begon in 2006. Pas nadat er in 2008 een vaccin beschikbaar was gekomen, daalde het aantal gevallen razendsnel. In 2009 verdween blauwtong uit ons land.

Volgens sommige experts is er nog geen vaccin. Maar volgens veearts Everts zouden we het geïnactiveerde (dode) vaccin BTV-VAX kunnen gebruiken. „In Zuid-Afrika wordt al negen maanden een vaccin gebruikt. Het staat klaar. Alleen hebben we nog geen ontheffing van het Ministerie van Landbouw. Daar is het wachten op. Waarom stapt de minister niet op het vliegtuig om dat te gaan regelen?”

Landbouwminister Piet Adema liet dinsdag na Kamervragen van Eline Vedder (CDA) weten dat het Afrikaanse vaccin wordt onderzocht op veiligheid, omdat via eerdere vaccins andere types blauwtong zijn geïntroduceerd. Daarnaast zijn farmaceuten volgens Adema bezig met een nieuw vaccin.

En dan is er nog de hoop dat het flink koud gaat worden. Onder de 6 graden zijn de knutten niet meer actief. Everts: „Als je nu de weersvoorspelling kijkt voor de komende weken, ziet het er voor de knutten nog gunstig uit.” Zonder vaccin zullen de besmettingen hoe dan ook na de winter weer oplaaien, net als bij de vorige uitbraak.

De boeren kunnen er intussen weinig aan doen. Al lijkt het wel te werken om dieren binnen te houden. Zo roept veearts Liza Dekker van Dierenartsen Amstel, Vecht en Venen bij de agrarische website Nieuwe Oogst met klem op om de koeien binnen te houden.

Dat advies is echter te simplistisch, vindt Everts. „Dat helpt vooral bij koeien die jaarrond binnen staan. Knutten houden niet van die luchtstromen in die geventileerde stallen. Bovendien is op die plekken minder kaalgelopen grond waar de muggen hun eitjes leggen.” Voor schapenhouders werkt deze aanpak daarom niet: de muggen komen de stal gewoon binnen.

Boer Bart zit intussen niet met zijn handen in het haar. Daar is hij te nuchter voor. „Nog wel. Maar ja… Ik weet ook niet hoe ik er over twee weken bij loop.”