Blank, man, in de vijftig en had eens een adviesbureau. De wethouders van Drenthe lijken wel érg op elkaar

De gemiddelde wethouder in Drenthe is een man halverwege de 50. Hij begon zijn loopbaan als ambtenaar. Na zijn ambtelijke dienstjaren zette hij een eigen adviesbureau op en werd hij raadslid van de gemeente. Van oudsher vaak voor de PvdA en deze eeuw bij voorkeur voor een lokale partij. En wat niet mocht ontbreken was een zetel in de Raad van Toezicht van een regionale onderwijs, zorg- of woningbouwinstelling. Daarna was het slechts een kwestie van wachten op het telefoontje met de vraag: wil je wethouder worden?

Generaliserend? Hooguit een tikkeltje. Want de carrières van de huidige bestuurders in Drenthe lijken wel erg op elkaar. Dat blijkt uit een analyse van Dagblad van het Noorden van meer dan 60 profielen van wethouders, burgemeesters en gedeputeerden, op sociaalnetwerksite LinkedIn, de gemelde nevenfuncties bij de gemeente en andere openbare bronnen. Speciale aandacht daarbij voor de laatste betaalde baan voor het aanvaarden van de functie in het openbare bestuur.

Uiteraard zijn er uitzonderingen op de regel. Bijvoorbeeld een muziekschoolhouder, een student en een verslaggever van de regionale omroep die de stap maakten. Maar daartegenover staat een hele rits aan sterk gelijkende loopbanen. Van de 43 wethouders waren 15 ambtenaar en hadden 16 een eigen adviesbureau voor ze de bestuurlijke stap maakten. De meeste anderen kwamen uit het onderwijs, de zorg of de woningbouw. Meestal stonden ze dan niet zelf voor de klas, aan het bed of kwamen ze voor een klus aan huis, maar waren ze manager. Bijna allemaal hadden ze ook ervaring als gemeenteraadslid.

Uit dat laatste lijkt makkelijk te concluderen dat de raadszaal de kraamkamer is voor bestuurlijk Drenthe. Dat sollicitatiecommissies vooral in hun eigen vertrouwde kweekvijver vissen. Maar die gemeenteraden zijn vooralsnog een gemêleerder gezelschap. Vrouwen, jongeren en mensen met een migratieachtergrond zijn ook daar sterk ondervertegenwoordigd, maar hun deelname ligt hoger dan onder wethouders. Bovendien zitten in de lokale volksvertegenwoordiging nog thuiszorgers, buschauffeurs, fabrieksarbeiders en middenstanders. Maar dat blijken slechts zelden de raadsleden die worden aangezocht als wethouder.

Er is nog wel een andere plek waar wethouders in spe elkaar tegen kunnen komen. Dat is in de wandelgangen en bestuurskamers van de Raad van Toezicht van semipublieke instellingen. De helft van de wethouders anno 2021 had vooraf minimaal één zo’n post bij een onderwijs, zorg- of een woningbouwinstantie.

Eenmaal ingezworen als wethouder gaan andere banen meestal op het cv of in de ijskast. De meeste wethouders zijn fulltime in dienst van de gemeente. Toch zijn daarmee niet alle nevenfuncties, bestuurlijke taal voor bijbanen, komen te vervallen. Dertien wethouders verdienen nog geld buiten het gemeentehuis. Meestal via een eigen bedrijf. Een aantal andere bestuurders haalt nog inkomen uit een maatschap, vaak een boerenbedrijf.

Wethouders zijn verplicht hun andere functies, en het geld dat ze daarmee verdienen openbaar te maken. Wanneer de inkomsten uit die bijbanen meer dan 14 procent van het wethoudersalaris bedraagt, wordt dat verrekend. Dat is bijvoorbeeld het geval in het zogenoemde zakencollege van Hoogeveen. Daar hebben drie van de vier wethouders nog een betaalde functie elders, waarvan één boven die 14 procent uitkomt. De bijbanen in Hoogeveen bestaan vooral uit eigen adviesbureaus en plekken in een Raad van Toezicht. Het commissariaat bij FC Emmen en het voorzitterschap van een modern dansgezelschap in Kampen zijn vrijwillig.

De politieke constructie is sowieso bijzonder in Hoogeveen. Wethouders werden niet voorgedragen door besturende politieke partijen maar konden solliciteren bij een commissie uit de gemeenteraad.

De weg naar het wethouderschap lijkt tot nog toe redelijk uit te stippelen. Maar er komt volgend jaar in ieder geval ruimte voor verrassende nieuwelingen. Ervaren bestuurders als Harmke Vlieg (Assen), Albert Trip (Borger-Odoorn) en Henk Kosters (Noordenveld) hebben al laten weten niet terug te keren voor een nieuwe periode. De verkiezingsuitslag zal ook voor anderen einde oefening kunnen betekenen.

Door de bank genomen zullen politieke partijen met kandidaten uit eigen geledingen op de proppen komen. Toch heeft de Wethoudersvereniging wel een oproep aan de politieke wervers. Voorzitter Marcella Hendrickx, zelf wethouder in Tilburg hield al eerder een pleidooi voor meer diversiteit. „Uiteraard hebben de politieke partijen de vrije hand in wie zij kandideren en doen zij er goed aan de beste kandidaat naar voren te schuiven. Maar ik geloof nooit dat dit in de meeste gevallen een man van gemiddeld 55.5 jaar moet zijn.”

Doen de burgemeesters het wat dat betreft beter dan hun collega gemeentebestuurders? Laten we zeggen dat de voorspelbaarheid bij het burgemeestersgilde niet minder is. Wie wil raden wie de per 15 november vertrekkende burgemeester Mieke Damstra van Midden-Drenthe gaat opvolgen moet vooral kijken naar politici van buiten Drenthe.

Want de het huidige dozijn burgervaders en een enkele burgermoeder was voor deze baan raadslid en/of wethouder. Van de laatste vijf benoemingen waren er vier daarvoor wethouder ver buiten de provinciegrens. Van Bodegraven tot Woudrichem en van Maastricht tot Papendrecht. Alleen Anno Wietze Hiemstra, burgemeester van Aa en Hunze, was dat in Hoogeveen. En nog een opvallend feitje, de binding met Drenthe is in elk geval zelden aangeboren. Slechts van één burgemeester stond de wieg in deze provincie. Klaas Smid van Noordenveld werd geboren in Hoogeveen.

Wat dat laatste betreft doen ze het op het provinciehuis iets beter. Van de secondanten van commissaris van de Koning Jette Klijnsma, zelf geboren in Hoogeveen, zijn ook Hans Kuijpers (Meppel) en Henk Brink (Zwiggelte) geboren Drenten. En daar kwam deze week eentje bij: PvdA’er Nelleke Vedelaar keert weer huiswaarts De nieuwe gedeputeerde werd geboren in Assen. Net als een groot deel van haar collega’s was zij eerder wethouder. Buiten Drenthe.