Munitiedepot bij Exloo? Astron waarschuwt voor storingen van Lofar, 's werelds grootste radiotelescoop

De bewakingscamera’s die er komen. De computers, airconditioning, acculaders en ledverlichting. Stuk voor stuk vormen ze een risico voor Lofar, de radiotelescoop tussen Exloo en Buinen. „De explosieven die in dat depot komen, zijn voor de telescoop het probleem niet. Maar alles wat ervoor nodig is om ze daar te krijgen en te houden kunnen wél een bedreiging zijn voor ons”, zegt Michiel Brentjens van Astron.

Defensie wil in Noord-Nederland een nieuw munitiedepot bouwen op een perceel van 22 hectare. Exloo is een van de vijf plekken die hiervoor in beeld is. De plannen veroorzaken een hoop commotie, vooral onder bewoners die bang zijn dat ze hun huizen moeten verlaten. Binnen een straal van 700 meter mag namelijk niet worden gewoond.

Astron hamert vooral op de gevolgen voor Lofar. Deze radiotelescoop, met wereldwijd 20.000 antennes en daarmee de grootste van de wereld, doet onderzoek naar onder meer planeten buiten ons sterrenstelsel. De telescoop is in staat heel zwakke signalen uit het heelal waar te nemen en is extreem storingsgevoelig. Ze staat daarom in een zogeheten radio stiltegebied, vrij van elektromagnetische golven.

„We moeten niet hebben dat in Exloo, in het hart van Lofar, continu storingen zijn. Als de metingen worden verstoord, kunnen we alle data weggooien. Dat zou desastreus zijn”, zegt Brentjens.

Astron verwacht dat dat Defensie, mocht zij kiezen voor een munitiedepot in Exloo, maatregelen neemt om dit te voorkomen. Dat schrijft het instituut in de zienswijze die ze heeft ingediend tegen de plannen, vervat in het zogeheten Nationaal Programma Ruimte voor Defensie (NPR).

„Defensie zou de apparatuur kunnen inblikken in metaal, bijvoorbeeld. Elektronische filters zijn ook een optie. Bij de zonneparken en windmolens in dit gebied is dat ook gebeurd.”

Behalve een nieuw munitiedepot heeft Defensie meer plannen die grote gevolgen kunnen hebben voor Astron. Zo wil Defensie meer oefenen met laagvliegende helikopters en jachtvliegtuigen. Brentjens: „Boven het hart van Lofar willen we absoluut niet dat er laag wordt gevlogen. Bij de buitenstations is het geen ramp als het af en toe gebeurt. Als het maar in overleg gaat. Dan kunnen wij onze planning daarop aanpassen en bijvoorbeeld onderhoud doen op zo’n dag.”

Wat al met al de impact is op Astron? Brentjens durft het niet te zeggen. „Het is afhankelijk van veel dingen. Het kan gaan van ‘niets aan de hand’ tot ‘ai ai ai’. Als Defensie alles in overleg met ons doet zodat het radiostil kan, dan heeft het weinig tot geen consequenties. Doet Defensie dat niet, dan bestaat de kans dat wij heel beperkt worden in ons werk of zelfs zouden moeten stoppen. Al lijkt dat laatste ons wel onwaarschijnlijk.”

Ook de gemeente Borger-Odoorn en de provincie Drenthe wijzen Defensie op het belang van Lofar. Het provinciebestuur is sowieso tegen een munitiedepot in Drenthe. Beide zoekgebieden - Exloo en Zweeloo - zijn namelijk gelegen in Unesco-gebied, met bijzondere geologische kwaliteiten en cultuurhistorische waarden. Volgens de provincie is dit in strijd met de door Defensie zelf gehanteerde zoekcriteria.