Staatssecretaris Eddie van Marum van Herstel Groningen tijdens het eerste debat over de Staat van Groningen. Foto: ANP/Robin van Lonkhuijsen
Voor Noorderlingen verandert er niks, ondanks dat de NAM nog langer weigert mee te betalen aan het toekomstperspectief in Groningen en Noord-Drenthe. Het Rijk heeft de regio daarover gerustgesteld.
De Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) wil stoppen met de jaarlijkse betalingen voor de leefbaarheid in het Noorden, schreef vrijdag. Maar de plannen van het Nationaal Programma Groningen (NPG) komen niet in de knoei (zie kader).
Staatssecretaris Eddie van Marum (BBB, Herstel Groningen) heeft contact gehad met regionale bestuurders en heeft hen verzekerd dat de plannen niet in gevaar komen. Het Nationaal Programma Groningen (NPG), waar de honderden miljoenen naartoe gaan, bevestigt dat.
‘Wijken weggevaagd, huwelijken gestrand’
Het Rijk en de NAM moeten opnieuw om tafel over de gemaakte afspraken. Mocht dat nergens toe leiden, dan kijkt het Rijk of het de kwestie kan meenemen in lopende arbitragezaken tegen de NAM. In het verleden is afgesproken dat dit soort problemen tussen de NAM en de overheid standaard via arbitragezaken worden opgelost. In het ergste geval moet er publiek geld worden aangewend om de plannen en projecten in Groningen te betalen.
Staatssecretaris Eddie van Marum (BBB, Herstel Groningen) noemt het moreel verwerpelijk wat de NAM doet. ,,Complete wijken zijn weggevaagd, kinderen zijn in bouwputten opgegroeid en huwelijken zijn gestrand. De NAM heeft dat mede veroorzaakt en loopt daar nu voor weg. Wij zijn zeer onaangenaam verrast dat de NAM eenzijdig meent een andere richting op te kunnen gaan. Dit zorgt voor veel onrust in Groningen.’’
‘Dit kan niet, de NAM moet betalen’
Gasgedeputeerde Susan Top van de provincie Groningen zegt dat het Rijk afspraken heeft gemaakt met de regio en die afspraken hoe dan ook ‘gewoon’ nakomt. ,,Daar houd ik me nu aan vast. Het is aan het Rijk wat ze hiermee doen, maar voor de regio betekent het niet direct iets.’’
Hoe dan ook hebben de Groningers dus geen last van de stuiptrekkingen van de NAM, verzekeren de beleidsbepalers. ,,Wiebes noemde die achterdeurgesprekken al eens ‘bloody’ en ‘messy’. Ik denk dat we blij mogen zijn dat de Staat het gevecht van de Groningers heeft overgenomen, want de NAM gaat tot het uiterste’’, zegt Top.
Ondanks de geruststelling is Top kwaad op de NAM. ,,Dit kan niet, de NAM moet dit gewoon betalen. Verantwoordelijkheid is echt wat anders dan aansprakelijkheid, ze lopen weg voor hun verantwoordelijkheid. Ik vind het volstrekt respectloos en heel pijnlijk na alles wat er de afgelopen jaren gebeurd is’’, zegt de gedeputeerde.
Volgens haar hebben Shell en ExxonMobil geld genoeg. ,,We kunnen alle mooie woorden met een korreltje zout nemen, want dit is een heel bewuste keuze. Iedereen is het eens geworden over het inlossen van de ereschuld, maar de NAM gaat stug op dezelfde voet verder. Geen enkel moreel besef over wat ze vernield hebben. Diep teleurgesteld is het understatement van het jaar.’’
Akkoord
In 2018 maakte toenmalig minister Eric Wiebes (VVD) van Economische Zaken en Klimaat een afspraak met Shell en ExxonMobil, de aandeelhouders van de NAM. In dat zogeheten Akkoord op Hoofdlijnen is een aantal zakenvastgelegd: de overheid bepaalt het gaswinningsniveau, de NAM blijft altijd betalen voor alle schade en versterking van huizen en de NAM draagt daarnaast tussen 2018 en 2029 in totaal nog eens 500 miljoen euro bij aan toekomstperspectief voor de regio.
Om precies te zijn betaalde de NAM tussen 2018 en 2021 elk jaar 75 miljoen euro en zou het gasbedrijf tussen 2022 en 2029 nog eens jaarlijks 25 miljoen euro betalen. De Staat legde zelf ook 500 miljoen euro op tafel.
Het totaalbedrag van 1,15 miljard euro is in het Nationaal Programma Groningen (NPG) gestoken, om de leefbaarheid en economie in het Noorden een oppepper te geven na al het aardbevingsleed. Dat moet weer voor toekomstperspectief in Groningen zorgen, want de achterstanden in de regio ten opzichte van de rest van Nederland zijn groot.
De NAM is van mening dat de jaarlijkse betalingen een directe link hebben met de gaswinning uit het Groningenveld. Het kabinet maakte vorig jaar een versneld einde aan de gaswinning. De kraan ging dicht op 1 oktober 2023 en in april dit jaar ging het grote gasveld voorgoed op slot. De NAM mikte in 2018 nog op gaswinning tot 2030 en wil daarom nu ook af van de perspectiefbetalingen.
Groningse politiek spreekt schande van opstelling NAM
De fracties van Partij voor het Noorden, SP, ChristenUnie, PvdA, GroenLinks en D66 gaan mondelinge vragen stellen tijdens de Statenvergadering op 27 november. Fractievoorzitter Dries Zwart van Partij voor het Noorden zegt dat hij met verbazing kennis heeft genomen van het nieuws over de NAM.
Volgens hem hebben Groningers voor de zoveelste keer het nakijken. ,,Afspraak is afspraak. Dit kunnen we niet zomaar voorbij laten gaan.’’
De zes partijen willen van Gedeputeerde Staten weten waarom de NAM niet aan de oorspronkelijke beloftes gehouden wordt en waarom het vroegtijdig sluiten van de gaskraan als excuus wordt gebruikt om te stoppen met de betalingen. Ook willen de partijen weten wat er gedaan kan worden om de NAM toch aan de betaalverplichtingen te houden.
,,Gedeputeerde Susan Top geeft aan dat ze verwacht dat de Rijksoverheid het geld gaat bijpassen. Maar het kan toch niet zo zijn dat de belastingbetaler gaat opdraaien voor de schandalige opstelling van de NAM?’’, zegt Zwart.
