Het Elviskind als artistiek gegeven. Als je voor je rouwende ouders bent geboren als vervanger voor een dood broertje | Kunst kijken met Eric Bos

Op de tentoonstelling Face me, Play me, Be me van Tamara Muller in het Stedelijk Museum Breda gaat het over twee kinderen. Over een kind en een vervangkind.

De vervanger is het ‘Elviskind’ zoals sociaal pedagoog Ard Nieuwenbroek het noemt. Elviskinderen zijn kinderen die een doodgeboren of jong overleden broertje of zusje hebben. De term is afgeleid van Elvis Presley wiens broertje bij de geboorte overleed. Een verlies waarvan Elvis zijn leven lang last heeft gehad.

Vervangkinderen of opvolgkinderen krijgen daardoor onbewust een onmogelijke opdracht mee: het moet datgene geven wat zijn ouders nodig hebben om te kunnen helen in hun rouw. Dat doet iets met de identiteit van het vervangkind.

Vincent van Gogh worstelde als vervangkind met hetzelfde. Tamara Muller (Wehe-Den Hoorn, 1975) ontdekte dat ook zij een opvolgkind is; haar voorgangster was een zusje dat jong overleed.

In het museum zien we het gegeven van het opvolgkind op allerlei manieren uitgewerkt in een fascinerende, prachtige en vaak ongemakkelijke installatie. Die gaat over identiteit, háár identiteit.

Dat wetende besef je ineens dat ook haar werk in de afgelopen 15 jaar over hetzelfde gaat. En dat ze het talent heeft om zoiets persoonlijks op zo’n veelzijdige, gelaagde en compromisloze manier vorm te geven. Dat maakt haar tot een van de belangrijkste Nederlandse kunstenaars van dit moment.

Face me, Play me, Be me is het resultaat van 3 jaar zelfonderzoek, artistiek experiment en de zoektocht naar een nieuwe beeldtaal. Tijdens twee werkperiodes in het Van Gogh Air-programma van het Vincent van Gogh Huis in Zundert experimenteerde Tamara Muller met nieuwe media en materialen. Ze werkte met deepfake-technologie en montage-apps, ze speelde met poppen en maskers en maakte performances. Ze gebruikte daarbij natuurlijke materialen als jute, stro, klei en bijenwas.

Tamara Muller verdiepte zich in trauma en heling en liet zich inspireren door een behandelmethode om onbewuste patronen in de eigen familie te onderzoeken. In Zundert liep ze tegen de grafsteen van Van Goghs gelijknamige, doodgeboren broertje aan, zoals ze in haar videofilm laat zien. Vincent als vervangkind, iets wat Tamara Muller herkende.

In haar videofilm zien we de kunstenaar bezig als bijenhouder. Eigenhandig vlecht ze een bijenkorf. Daarbij legt ze uit hoe ze het bijenhouden beschouwt als een onderdeel van de cirkelgang van leven en dood. Eat me.

Vervolgens brengt de tentoonstelling ons in een wereld vol Tamara’s, vervangkinderen in maskers, poppen, hoofden of als onderdeel van een ganzenbordspel. Er hangen ook bordjes waarop het fenomeen van het Elviskind/Vincentkind wordt beschreven.

En tenslotte kunnen we ons gezicht door een gat in een beschilderde wand steken zodat ook wij onderdeel worden van de expositie. Voor een moment als plaatsvervanger van de kunstenaar.

www.facebook.nl/ericrhbos