De warme decembermaand: wat moet je zien en horen in de theaters in Drenthe, Friesland en Groningen?

Kerst? Laten we eerst de Goedheiligman niet vergeten. Die bezoekt met zijn Pieten verschillende theaters in het Noorden, natuurlijk met de nodige pakjes en pepernoten. In De Grote Full Minties Sinterklaasshow (geschikt vanaf 3 jaar) staat uitbundige muziek centraal: een paar Pieten in mintgroene pakken spelen muziek en de overige Pieten maken er een feestje van. De Groningse muzikanten Harry Voornhout en Miranda Bolhuis spelen en rocken in deze muzikale show, die te zien is op zondag 1 december in Kielzog, Hoogezand (ticket kost 15 euro voor een volwassene, die gratis twee kinderen mee mag nemen) en op 4 december in De Winsinghhof, Roden (tickets 11 euro voor kinderen en 15 euro voor volwassenen).

In de Koornbeurs in Franeker is op 30 november drie keer een Sinterklaasshow, in samenwerking met kinderentertainer Joris. Verwacht circusacts en goocheltrucs en natuurlijk de nodige stunts van de Pieten. De show is gratis, maar tickets moeten wel van tevoren gereserveerd worden. En de oproep aan ouders is ook om zoveel mogelijk kaartjes voor kinderen beschikbaar te houden.

Sint en zijn Pieten doen de volgende dag, 1 december, Theater Sneek aan. Daar krijgen ze hulp van Clown Sander, die zorgt voor grappen en grollen, en van de acrogymnasten van ATC-Sneek. Sinterklaas belooft dat hij daarnaast ook nog voor alle kinderen tijd maakt. Tickets kosten 6 euro.

Op 1 december heeft Sint ook tijd om naar Geert Teis in Stadskanaal te reizen voor de Grote Sinterklaasshow (vanaf 4 jaar). Een show vol sinterklaasliedjes en met veel humor. Vooraf kunnen kinderen een eigen pietenstrooizakje knutselen in de KidsClub. Tickets kosten 10 euro.

Ook heel leuk: op 1 december is in De Tamboer in Hoogeveen een speciale sinterklaaseditie van het NPO Zapp-programma Apennoten. De voorstelling Een kist vol Sint-liedjes is interactief, kinderen mogen zelf mee muziek maken op een instrument, zingen of dansen. Er komen bekende maar ook nieuwe Apennoten-sinterklaasliedjes voorbij. Saskia Voorbach en Tim Janse brengen kinderen zo spelenderwijs in aanraking met muziek. Kinderen hebben gratis toegang tot 12 jaar, reserveren is wel nodig.

Het is ondoenlijk om álle kerstconcerten in het Noorden hier op te sommen. Bovendien hebben we er al een paar achter de rug, want de kerstperiode lijkt steeds verder uit te dijen. Zo voerde Toonkunstkoor Emmen al op 16 november een Weihnachtsoratorium uit (van Saint-Saëns).

Het oratorium dat traditioneel het vaakst wordt uitgevoerd in de aanloop naar Kerstmis is er eentje die voor Pasen is geschreven: Händels Messiah. Goed, in het eerste deel gaat het over Christus’ geboorte, maar zijn lijden, dood, opstanding en koningschap staan centraal. Waarom het stuk uit 1741 in de 19de eeuw naar de kerstperiode verhuisde, is gehuld in de mist der tijden.

Nee, Kerstmis gaat niet over logica, gelukkig maar. Toch bevreemdt het dat het andere grote werk uit het klassieke repertoire, Bachs Weihnachtsoratorium, dat wél speciaal voor de kersttijd is gecomponeerd, dit jaar veel minder wordt uitgevoerd. Gelukkig is er nog concertkoor Gloria Deo, dat het op 13 december in Surhuisterveen ten gehore brengt.

Andere noordelijke gezelschappen richten zich op de Messiah: The Northern Consort & kamerkoor Dualis voeren het uit in Rolde (14 en 15 december), het NHL Stendenkoor in Leeuwarden (14 december), het Luthers Bach Ensemble in Groningen en Appingedam (20 en 21 december). En met Tenebrae & Academy of Ancient Music komt de wereldtop naar Groningen (8 december).

Voor wie de voorkeur geeft aan lichtvoetiger kerstmuziek zijn er natuurlijk de traditionele Festivals of Lessons and Carols uit de Anglicaanse traditie, waarin korte lezingen afgewisseld worden met kerstliedjes (en je soms mag meezingen). Het Roder Jongenskoor is op 4 plekken te horen: in Kollum (8 december), Uithuizermeeden (13 december), Emmen (20 december) en Groningen (24 december). De Roden Girl Choristers zingen in Drachten en Groningen (15 en 23 december).

Natuurlijk, er is nog veel meer kerstmuziek in het Noorden. Maar het bijzonderst zijn misschien wel de concerten van het Margaretha Consort in Vries en Havelte (op 20 en 21 december). Het Drentse barokensemble doet een kerstnachtdienst uit 1640 herleven, inclusief gemeentezang.

Kerst is van oudsher de periode dat we harde noten kraken. Niet figuurlijk maar letterlijk. In december wordt immers de notenkraker uit de kast gehaald en verschijnen de schalen met amandelen, walnoten en hazelnoten op tafel. En met een beetje geluk – een schaaltje al dan niet gekraakte hazelnoten kan helpen – tref je gevederde exemplaren van de notenkraker aan in de tuin.

Maar naast een tang en een kraaiachtige vogel is de notenkraker ook een wereldberoemd ballet waarvoor de Russische componist Tsjaikovski de muziek schreef. De auteurs van het libretto, Marius Petipa en Ivan Vsevolosjki, zijn een stuk minder bekend. Hoe dan ook, De notenkraker is hét kerstballet bij uitstek. Het verhaal begint onder de kerstboom en speelt zich af in kerstsferen.

De eerste uitvoering, in 1892 in het beroemde Mariinski Theater in Sint-Petersburg, flopte, maar in de 20ste eeuw groeide De notenkraker uit tot een kerstklassieker, vooral door de muziek van Tsjaikovski. Wie kent niet de Bloemenwals? Met als sneeuwbaleffect dat tegenwoordig Het zwanenmeer, het beroemdste ballet op zijn muziek, ook vaak rond kerst wordt uitgevoerd.

Tsjaikovski’s balletten zijn vooral een Oost-Europese aangelegenheid: op 18 december komt Het Nationale Ballet uit Moldavië naar Leeuwarden. In Drachten, Assen en Steenwijk brengt de Staatsopera Bulgarije Stara Zagora Het Zwanenmeer (op 19 en 29 december en 9 januari). In Emmen dansen de Bulgaren op 23 december De notenkraker.

In Martiniplaza in Groningen kun je beide balletten bezoeken: Het zwanenmeer op 21 december en De notenkraker op 17 januari. Voor wie de muziek van Tsjaikovski genoeg is: het Noord Nederlands Orkest brengt hoogtepunten uit beide balletten in Leeuwarden, Groningen en Drachten (op 19, 20 en 21 december).

Begin oktober kreeg Holland Baroque een Edison voor het album dat ze met Cappella Amsterdam maakten. Daarop stond de Missa Sancti Georgii van Herman Finkers. Het was een schrale troost nadat het barokensemble van de zussen Judith en Tineke Steenbrink in juli te horen kreeg dat het, ondanks positieve beoordelingen, na dit seizoen kan fluiten naar overheidssubsidie.

Dat laatste betekent dat het voortbestaan van het ensemble op het spel staat. Maar zover is het gelukkig nog niet. In december toert het ensemble het land door met een vriend van Finkers: Daniël Lohues. Advent is de titel van de concertreeks die onder meer langs Groningen (13 december), Emmen (18 december), Zwolle (19 december) en Assen (22 december) voert.

In aanloop naar Kerstmis reizen de musici de kerstster achterna. Op het programma staat adventsmuziek uit de 18de eeuw naast nieuw en oud werk van Lohues, dat voor barokorkest is gearrangeerd door de zussen Steenbrink. Er wordt ‘een sfeervolle avond vol troostende muziek en hoopvolle woorden’ beloofd.

,,Advent vond ik als kind al een heel mooie periode, waarin we toeleefden naar het mooiste feest van het jaar: Kerstmis”, kijkt Lohues op zijn website vooruit. ,,Het verlangen naar de kaarsjes, de prachtige muziek en de warmte binnen, terwijl het buiten koud is. Een heerlijke tijd!”

Vijf jaar geleden werkte de bard uit Erica voor het eerst samen met Holland Baroque. Destijds was Lohues’ liefde voor Johann Sebastian Bach de insteek. De zusters Steenbrink hoorden dat terug in zijn muziek en benaderden hem voor de samenwerking. Dat beviel van beide kanten uitstekend.

De fonduepan, het kerstpakket, de boom: alles komt voorbij, in de kerstmusical A XXXMas Carola. Ja, ook de angst om alleen bij de boom te zitten. Hoofdrolspeelster Nandi van Beurden: ,,De feestdagen zijn hét moment om je leven kritisch tegen het licht te houden’’. Maar geen paniek: er mag om gelachen worden.

De één mankeert dit, de ander dat. Niemand is goed genoeg. Daarom lukt het niet erg, tussen Carola en de mannen. Haar eerste heeft haar verlaten, met de tweede ligt ze in een vechtscheiding. En als ze zo bot en cynisch blijft als ze nu is, zal het met een mogelijke nummer drie ook wel niks worden, ziet het publiek meteen.

Want de zaal maakt kennis met een arrogante, verbitterde zakenvrouw die haar teleurstellingen op haar omgeving afreageert. Goede doelen krijgen van haar geen cent en vraagt haar personeel haar om een beetje menselijkheid, dan bevriest ze in haar eigen kille wereld van sarcasme en zwartgalligheid.

,,Na het verlies van naasten en teleurstellingen in de liefde, heeft ze uit zelfbescherming hoge muren om haar gevoelswereld gebouwd’’, vertelt Van Beurden over de Carola die ze speelt. ,,Pas als ze de mannen uit haar verleden in haar dromen weer tegenkomt, beseft ze hoe hoog die muren zijn geworden en dat de deur naar haar hart dicht zit.’’

Wie ontdooit het bevroren hart? De voorstelling leidt tot hilarische terugbliktaferelen met de mannen, gespeeld door Thomas Cammaert, Luuk Haaze en Jeremy Baker. Uiteindelijk is het Carola’s zus (een rol van Suzan Seegers) die haar een spiegel voorhoudt en haar stimuleert om uit haar kille kooi te komen. Deze zus herinnert Carola aan de tijd dat ze spontaan en toegankelijk was en laat haar zien hoe de ophaalbrug naar haar zachte ik weer omlaag kan.

Kerst duurt weliswaar nog even, maar de musical brengt je alvast in de sfeer. ,,Juist rond Kerstmis krijgen de thema’s relaties en naastenliefde een extra lading, want dat is de tijd van terugblikken en zelfreflectie’’, aldus Van Beurden. ,,Dan maak je met jezelf de afspraak wat je in het nieuwe jaar anders wil doen. Noem het maar een functioneringsgesprek met jezelf.’’

Het scenario van Allard Blom (eerder succesvol met Blind Date, 40-45 en Piaf) maakt het verhaal herkenbaar, meent de actrice. ,,Want we hebben allemaal wel situaties gehad waarin we bezeerd werden en onszelf kribbig afsloten om niet weer gekwetst te worden. Maar omdat de lijn tussen gevoeligheid en humor zo dun is, wordt het ook heel komisch.’’

De voorstelling is een knipoog naar de kerstklassieker A Christmas Carol van de Engelse schrijver Charles Dickens waarin de gierige rijkaard Scrooge na een paar nare dromen tot inkeer komt en verandert in een gulle gever. ,,Wat bij hem vooral gebeurt met geld, gebeurt bij Carola met gevoel. Eerst is ze een vrek in het menselijk contact, later beseft ze dat ze een deur in haar betonnen gevoelswereld moet openzetten om bij te dragen aan andermans geluk en om zelf gelukkig te worden. En dat dat niet gemakkelijk is, mag iedereen zien.’’

A XXX-mas Carola onder regie van Paul van Ewijk en met livemuziek van een combo o.l.v. Frans Heemskerk is onder meer te zien bij het Atlas Theater in Emmen (26/12) en Martiniplaza in Groningen (29/12). In Friesland zijn overigens nog twee andere kerstfamiliemusicals te zien. In het Posthuis Theater in Heerenveen spelen Anneke Douma, Hiske Oosterwijk en Gerrit Haaksma samen met lokaal talent in Winter yn Winterswâld, van 18 tot en met 27 december. In De Lawei in Drachten is van 20 tot en met 29 december De herdertjes lagen bij Drachten te zien, met jong talent uit de regio.

Traditioneel aan het einde van het jaar zijn natuurlijk de oudejaarsconferences van cabaretiers, maar ook Kerstmis weet hen te inspireren. En waarschijnlijk onderscheiden ze zich er nog meer mee ook. Zo speelt Ton Kas dit jaar (alvast een) VROLIJKE KERST – omdat hij natuurlijk niet alleen op de kerstdagen speelt. Eigenlijk gaat de voorstelling helemaal niet over kerst – het is vooral een hoop (politiek incorrecte) gekkigheid, maar dan met iets meer ballen.

Kas is te zien op 4 december in de Stadsschouwburg Groningen (laatste kaarten). Freek de Jonge speelt enkele weken later overigens een kerstshow in dezelfde Stadsschouwburg, Vrede op aarde. Er zijn geen kaarten meer voor beschikbaar, maar de show wordt ook op tv uitgezonden, op 25 december om 21.45 uur op NPO 2.

Voor wie het liever iets muzikaler heeft, is Sneeuwbeesten van Maartje en Kine wellicht een aanrader. Ze noemen het zelf ‘een winters revue-spektakel propvol sinistere sprookjes, inheemse goden, nostalgie, kolder en bizarre midwinterrituelen van Zuid-Engeland tot Peru’. Bijzonder is dat in elke plaats een lokaal koor meezingt. Zelf bespelen ze twintig instrumenten en ze hopen saamhorigheid, plezier en troost te brengen in de donkere dagen voor kerst. Maartje en Kine zijn vaak te zien: op 6 december in De Harmonie in Leeuwarden, op 7 december in De Molenberg in Delfzijl, op 12 december in De Lawei in Drachten en op 21 december in De Tamboer in Hoogeveen. Voor meer (ticket)informatie, check de website maartjeenkine.nl.

Ierse dans in de traditie van Riverdance is, zeker rond deze tijd van het jaar, populair. Er zijn dit jaar op meerdere plekken twee Ierse kerstdansshows te zien. In An Irish Christmas van Celtic Steps, bekend van Lord of the Dance, wordt gedanst op kerstklassiekers en op Ierse liedjes als Oh Danny boy. Celtic Steps is te zien op 13 december in Rabo Theater De Meenthe in Steenwijk, op 15 december in De Tamboer in Hoogeveen en op 26 december in De Lawei in Drachten. De concullega’s van Rhythm of the Dance, dat al 25 jaar kerstdansshows in Nederland opvoert, brengen in The Christmas Show een opzwepende dansvoorstelling volgens de Ierse traditie op de planken. Te zien op 11 december in Theater Geert Teis in Stadskanaal, op 13 december in Martiniplaza, Groningen, op 21 december in De Klinker in Winschoten en op 23 december in Theater Sneek. Kijk op celticsteps.ie/celtic-steps-on-tour/ en www.rhythmofthedance.com/tour-dates-1 voor meer informatie en tickets.

Wie houdt er niet van circusacts? Op 22 december om 15.00 uur is in De Harmonie in Leeuwarden Saranti’s Kerstcircus and Friends te bewonderen. De kinderen van Circus Saranti – getalenteerde jongeren tussen de 7 en 18 jaar uit Leeuwarden en omgeving – zetten een knappe en kerstige circusshow neer en doen dat samen met andere (jeugd-)circussen uit het Noorden. Dat worden ooh’s en aah’s voor de hele familie. Vanaf 14.00 uur zijn er in de foyer van De Harmonie al circusacts te zien. Tickets via harmonie.nl.

Zanger Henk Poort treedt rond de kerst op met zowel het Grootkoor Friesland als het Grootkoor Drenthe. Verwacht klassieke en populaire kerstliederen gebracht door een groot gemengd koor met Henk Poort als solist. Het Grootkoor Friesland treedt op 14 december in De Lawei in Drachten op. Het kerstconcert van het Grootkoor Drenthe is te beluisteren op 20 december in DNK Assen.

Een echte traditie is de jaarlijkse familierevue van Kielzog Theater Hoogezand. Dit jaar proberen in Mens, durf te leven de Hoogezanders de Laagewaters te ontmoeten. Er is een brug, maar niemand gaat die over. De verschillen lijken te groot. Zou het goedkomen? Een vrolijke voorstelling waarin al Kielzogs muzikanten, makers, spelers en dansers meedoen. De try-out is op 27 december, de première op 28 december en op 29 december is het stuk ook nog tweemaal in de middag te zien.