Eindejaarsvoorstelling 'Bethlehem' van Janneke Jager bevat gezellige Groningana maar is ook unheimisch | recensie ★★★☆☆

Jager verliet Groningen op 17-jarige leeftijd om in de Randstad kleinkunstenaar te worden. Sinds 2022 is ze terug in de regio die ze in 2019 bejubelde op muziek van Duncan Laurence en waar ze in 2021 een opvallende rol speelde in de muziektheatervoorstelling Haim.

Bethlehem, het programma dat Jager zeventien keer wil spelen in het prima geoutilleerde Oosterwijtwerd, ligt in het verlengde van Haim. Ook nu wordt het heden, verleden en de toekomst van Groningen onderzocht. Ook nu wordt verteld aan de hand van wat Jacques d’Ancona zou omschrijven als ‘geschakelde blokken info, gedoseerd in voorvallen, incidenten en feiten’.

Belangrijk verschil is dat de setting kleinschaliger en de vorm cabaretesk is. Jager (Uithuizen, 1977) neemt ons mee naar 2055. Nederland is grotendeels overstroomd door water. De provincies Limburg en Noord-Brabant zijn afgestaan aan respectievelijk Duitsland en België. Oost-Groningen bereid zich voor op wat nog komen gaat.

Om het nog onheilspellender en absurdistischer te maken wordt de streek vanuit Winschoten geleid door een puristische partij die een televisieprogramma heeft bedacht dat oplossingen moet brengen. Die zouden wel eens kunnen komen van iemand die een ark wil bouwen, Neerlands Nieuwe Noach. Het roept meteen de vraag op wie wel en wie niet mee mag. Veganisten? Non-binairen? Mensen die drinken en roken?

Bijgestaan door een klein vrouwenkoor, vervult de druk pratende Jager alle hoofdrollen in deze komische dystopie. Ze is de ontgoochelde presentatrice van het chaotische televisieprogramma. Ze is Maria, de nazaat van tabaksfabrikant Niemeyer die constateert dat alles van vroeger stuk is gemaakt. En ze is ook de drankzuchtige zus Martha met een scherp oog voor wat nog wel mogelijk is, vooral financieel.

Terwijl even de gedachte opkomt dat Jager te veel hooi op de vork heeft genomen, kan gekauwd worden op vraag hoe de voorstellingstitel te interpreteren. Bethlehem is de plek waar Jezus Christus ter wereld kwam, wiens komst wordt gevierd als aankondiging van verlossing. Het is ook een wierde op het Hogeland, waar mensen ooit veilig waren voor hoog water. Waar is die ark dan nog voor nodig?

Het denken wordt verder gestimuleerd doordat in een informatiebulletin nadrukkelijk het thema thuiskomen is benoemd. Nu bevat de voorstelling inderdaad zeer veel gezellige Groningana en verwante nostalgie, waar vooral door ingewijden hartelijk om gelachen kan worden. Tegelijkertijd wordt de indruk gewekt dat voor weinigen plek is op de boot of in de herberg.

En dan is er ook nog het slotlied, waarin woorden als bodem, trots, genen, afkomst en uitverkoren voorkomen, en waarvan de muziek zo is gecomponeerd dat het meezingende premièrepubliek na afloop en masse gaat staan, applaudisseren en joelen. De leider van een dictatoriale partij in Winschoten zou het prachtig hebben gevonden. Zorgwekkend dat mensen zich zo makkelijk laten meeslepen.

Laten we het er op houden dat ook dit een verdienste is van Jager, die niet alleen de zang en het spel voor haar rekening neemt, maar tevens het concept en de tekst heeft bedacht. Haar Bethlehem mag dan unheimisch voelen, ze heeft ontegenzeggelijk iets van de grond gekregen. Wie de komende weken wil zien hoe kleinkunsttalent zich in Groningen drijvende probeert te houden, kan naar Oosterwijtwerd.