Vrouwenmoord is een probleem van mannen. We hebben het juiste woord ervoor nog steeds niet gevonden | opinie

„Crime passionel, misdaad uit hartstocht”, zong Frank Boeijen in de jaren tachtig. „Vlaag van waanzin, de vriend, de scheiding, de kinderen... alles voorbij.” De zanger werpt vragen op: hoe ver kan een mens gaan, wie bepaalt de grens en wat is goed of slecht?

Wat we inmiddels femicide zijn gaan noemen, had jarenlang een bijna romantische bijklank. Mannen die een vrouw niet konden krijgen of dreigden te verliezen en dan naar het laatste middel grepen, daar had de samenleving wel een beetje begrip voor. Overmand worden (interessant woord, hier komt geen vrouw aan te pas) door emoties kan iedereen overkomen. Uiteraard is het niet de bedoeling om dan het recht in eigen hand te nemen, maar het zegt wel iets over hoe diep de liefde zit. Een beetje vergoelijkend, zou je nu zeggen, was toen het gevoel. „Wie heeft het laatste oordeel?”, vroeg Frank Boeijen zich af. 

Zo rond de eeuwwisseling begon dit beeld te kantelen. Een man die zijn vrouw vermoordde, dat werd een ‘misdrijf in de relationele sfeer’. Nog steeds niet iets waar de samenleving zich heel druk over maakte, want het gebeurde achter de voordeur. Daar bleef je liever weg. Niet zelden waren er ook berichten van mannen die, verzeild in een scheiding, ook hun kinderen om het leven brachten. Dat noemden we dan kortheidshalve een ‘familiedrama’. 

Jarenlang heeft die term in de koppen van kranten gestaan. Totdat het besef doordrong dat een familiedrama eigenlijk nog iets te gezellig klonk. Ruzie aan het kerstdiner of stroeve afwikkeling van een erfenis, dat zijn drama’s in een familie. Een mens die een familielid met voorbedachten rade om het leven brengt is een moordenaar. 

Tegelijk maakt de vraag ‘tegen wie demonstreren we eigenlijk?’ wel duidelijk dat we met het woord femicide nog steeds niet op het juiste spoor zitten. Want, zo erkennen ook de deelnemers aan deze betoging en aan andere stille tochten die zijn gehouden na weer een geval van vrouwenmoord: je lost het probleem niet op met aandacht voor het slachtoffer. Het gaat om de dader.  

Een man wordt nooit vermoord enkel en alleen omdat hij een man is. Zo wordt ook een vrouw niet simpelweg vermoord omdat ze vrouw is. Het is niet zo dat willekeurig welke vrouw slachtoffer kan zijn van de specifieke dader. Een vrouw wordt vermoord omdat ze ‘iemands’ vrouw is. Iemands partner. En die iemand denkt dat de band tussen hem en het slachtoffer een bijzondere macht geeft. Vaak kan die iemand niet met zijn emoties omgaan, kan hij zich moeilijk uiten en/of heeft hij een probleem met zijn agressiviteit of met manipulatief gedrag. De man (want daar gaat het altijd om) kan ook problematische denkbeelden hebben over relaties. 

Door het woord femicide, vrouwenmoord te gebruiken, ligt de focus dus op de verkeerde persoon. Woorden als roofmoord, drugsmoord en lustmoord reflecteren op de daad zelf en de dader. Je zou dus een woord willen vinden dat de verantwoordelijkheid legt waar die hoort. Scheidingsmoord. Eerwraakmoord. Het bekt misschien minder lekker. Maar wat mij betreft zou partnermoord of dochtermoord al beter zijn.

Het juiste woord is uiteindelijk van ondergeschikt belang. Maar als je ziet waar we vandaan zijn gekomen, weet je ook dat we er nog lang niet zijn. Woorden doen er wel toe. En erover praten nog veel meer.