Geschiedenis is vaak een dubbeltje op zijn kant. Als sommige ‘kleine dingen’ ook maar iets anders gelopen waren, dan was het ‘grote verhaal’ over bepaalde personen en gebeurtenissen heel anders geweest. Neem Napoleon.
Over Napoleon Bonaparte is onlangs een bioscoopfilm verschenen waarover tussen de makers en het Franse publiek heftige ruzies zijn uitgebroken. De film zou een veel te soft, veel te weinig heldhaftig beeld van de grote veldheer schetsen.
Ik ‘volg’ Napoleon al zowat mijn leven lang, ik heb allerlei boeken, documentaires, afbeeldingen en objecten verzameld die over hem gaan of met hem te maken hebben. En ik publiceer af en toe ook over hem. (Zie: Over de macht van maîtresses.) Vandaar dat ik de film per se, zo gauw als mogelijk, wilde zien.
Er zit meer dan genoeg wapengekletter en afslachting in de film
Ruim 2,5 uur heb ik uiterst geïntrigeerd zitten kijken. Geïntrigeerd door wat de film toont. Maar vooral ook geïntrigeerd door wat de film weglaat. Volgens sommige Fransen wordt Napoleon er te weinig heldhaftig in voorgesteld. De 61 veldslagen die hij met z’n leger leverde zouden veel meer verdienen. Ik deel dat oordeel niet. Er zit meer dan genoeg wapengekletter, doodsverachting en afslachting in.
Ook het oordeel dat Napoleon als te emotioneel en relationeel te kwetsbaar wordt neergezet, zoals in de relatie met zijn grote liefde en eerste vrouw Josephine, deel ik niet. Integendeel. Bepaalde cruciale emotionele feiten zijn juist weggelaten. Zoals deze. In de nacht van 12 op 13 april 1814 tijdens zijn verblijf in het kasteel van Fontainebleau, 55 kilometer ten zuidoosten van Parijs, doet Napoleon een ernstige suïcidepoging.
Napoleon verblijft daar gedwongen sedert de nederlagen tegen de geallieerde legers van onder meer Rusland en Oostenrijk, die Frankrijk op eigen grondgebied hebben verslagen en thans bezetten. Naar verluidt liggen op zijn bureau door hem te tekenen documenten waarin de voorwaarden voor zijn troonsafstand en vertrek zijn vastgelegd.
In plaats van de voorwaarden van overgave te tekenen neemt Napoleon cyanide
Maar in plaats van deze te tekenen besluit hij zichzelf te doden. En wel door het innemen van cyanide. Het dodelijke gif draagt hij al enkele jaren in een binnenzakje bij zich, gekregen van zijn arts voor het geval hij tijdens krijgshandelingen ooit gevangen genomen zou worden. Kort na de inname ervan lijdt hij urenlang aan uiterst pijnlijke krampen. De dood treedt niet in en ontredderd geeft hij opdracht de arts te halen.
De dokter concludeert dat het gegeven gifpoeder zeer waarschijnlijk te oud is om nog werkzaam te zijn. Napoleon vraagt om een sterker gif. Maar zover is het blijkbaar niet gekomen. Na heftig overgeven wijken de krampen geleidelijk en daarmee zijn doodsverlangen. Tegen zijn adjudant Caulaincourt zou hij gezegd hebben: ‘Als zelfs de dood mij niet wil dan is het de hoogste tijd dat ik gewoon wegga’.
Wat als het gif wel werkzaam was geweest? Hoe zouden wij dan thans over deze grote kleine man oordelen? In ieder geval was er nooit over Waterloo, Elba of Sint Helena gesproken in verband met Napoleon. En als suïcidant, als zelfdoder, was hem vrijwel zeker nooit hetzelfde eerbetoon ten deel gevallen als nu al gedurende ruim twee eeuwen gebeurt. Over een dubbeltje op z’n kant gesproken.
