Een vraag die mij jarenlang heeft beziggehouden en nog: wat is de invloed van vrouwen geweest op de loop van ingrijpende gebeurtenissen in de geschiedenis?
Die belangstelling ontstond toen op een dag via een antiquarische boekhandel mij een boek in handen viel waarin een onderzoek wordt beschreven naar de dood van de laatste Prins van Condé in augustus 1830. De schrijver ervan, lijfarts van de toenmalige koning van Frankrijk Louis Philippe van Orleans, concludeert daarin dat de prins, familielid van de koning, zichzelf door ophanging om het leven heeft gebracht.
Ik concludeerde na lezing van het boek en vervolgonderzoek in archieven binnen en buiten Frankrijk, waaronder dat van het Vaticaan, dat er geen sprake is geweest van zelfdoding. De dood van de prins is vrijwel zeker het werk geweest van zijn maîtresse in samenzwering met de koning. Beiden, koning en maîtresse, hebben zich vervolgens de enorme nalatenschap van de prins op bijzonder handige wijze toegeëigend en onderhands verdeeld.
Mooi, intelligent, manipulatief en seksueel zeer actief
Die maîtresse was de 34 jaar jongere Sophie Dawes, een Engelse vissersdochter: mooi, intelligent, manipulatief, lichamelijk opmerkelijk sterk en seksueel zeer actief en daarmee uiterst dominant in de relatie met de psychisch zwakkere, lichamelijk kwetsbare prins. Via hem wist ze zich in de adelstand te laten verheffen als Baronne de Feuchères.
Redenen voor mij om het boekverslag van mijn zoektocht naar de dood van de prins de titel De macht van een maîtresse mee te geven. En om op zoek te gaan naar de macht die maîtresses, goedschiks of kwaadschiks, in en op de loop der geschiedenis hebben uitgeoefend.
Een van die ‘goedschikse’ maîtresses ben ik ‘vlak bij huis’ tegen het lijf gelopen, en wel in de persoon van de mooie Magdalena Moons (1541-1613). Woonachtig in Den Haag in het begin van de jaren 70 van de 16de eeuw zou zij naar verluidt daar de bevelhebber van het Spaanse bezettingsleger van de Nederlanden, Francisco de Valdez, hebben leren kennen en zijn maîtresse zijn geworden.
In die positie zou zij begin oktober 1574 haar charmes in de strijd hebben gegooid om hem te bewegen de inname van het uitgehongerde Leiden, waar familieleden, vrienden en kennissen verbleven, een dag of wat uit te stellen. Als ‘tegenprestatie’ zou ze beloofd hebben hem te trouwen.
Hoe ze de nacht doorbrachten laat zich raden
Hoe Magdalena en Francisco gegeven deze belofte de nacht van 2 op 3 oktober hebben doorgebracht is niet bekend maar laat zich raden. Wat inmiddels doorgaans wel wordt aangenomen is dat Valdez’ eigen mensen het hem hoogst kwalijk hebben genomen dat hij uit liefde of lust hen op 3 oktober een beschamende nederlaag heeft laten lijden.
Overigens, getrouwd zijn ze vrijwel zeker ook. Het Ontzet van Leiden was een keerpunt in de bevrijding van de Nederlanden uit de Spaanse overheersing. Want geuzenleider Boisot en zijn manschappen konden, mede dankzij Magdalena’s liefdesoffer en trouwbelofte, het land rond de stad nog net op tijd onder water laten lopen, de Spanjaarden verdrijven, en met boten de stad bereiken: Leiden ontzet, Holland gered’. Over macht van maîtresses gesproken. Hoog tij voor een maîtressemuseum of standbeeld. Lijkt mij.
