Gas wordt afgefakkeld op gaswinnings- en gasbehandelingslocatie De Eeker in Scheemda.
Foto: Kees van de Veen
De gasrekening voor huishoudens dreigt honderden euro’s hoger te worden. De telefoons bij energiebedrijven staan roodgloeiend van mensen die hun contract willen oversluiten. Het kabinet kijkt naar maatregelen om de ergste pijn te verzachten maar het lijkt onvermijdelijk dat de koopkracht daalt.
De energiemarkt was nog tot nu toe nog het een-na-laatste voorbeeld van een geprivatiseerde markt die voor de consumenten tenminste tot lagere prijzen en betere service had geleid. Maar nu is zelfs de energiemarkt op hol geslagen. Na de grote privatiseringsgolf in de jaren negentig van de vorige eeuw blijft eigenlijk alleen de telefoniemarkt nog over als voorbeeld van een succesvolle privatisering.
De privatisering van het openbaar vervoer is al eerder een mislukking gebleken. De marktwerking heeft de problemen in de jeugdzorg en thuiszorg niet verminderd en de kosten zijn geëxplodeerd. En in de coronacrisis bleek dat de concurrentie tussen ziekenhuizen tot riskante situaties in de gezondheidszorg leidt.
De pogingen van de regering om de woningmarkt te liberaliseren, door onder meer een verhuurderheffing voor woningcorporaties, heeft vrij rampzalige gevolgen. Voorheen betaalbare huurwoningen zijn verkocht aan buitenlandse investeringsbedrijven en voor de dubbele huurprijs op de vrije markt gekomen.
Starters op de koopmarkt en jonge gezinnen die op zoek zijn naar een sociale huurwoning maken nauwelijks kans op een huis, door een gebrek aan nieuwe betaalbare woningen. Nu blijkt ook nog dat juist huurders in de particuliere sector extra hard getroffen worden door de gestegen energieprijzen. Verhuurders hebben weinig belang bij isolatiemaatregelen omdat de energierekening door de gebruikers, dus de huurders worden betaald. Woningcorporaties zijn toch eerder geneigd woningen te isoleren vanuit hun sociale verplichting.
Het is veel te gemakkelijk om de schuld van allerlei ongewenste ontwikkelingen alleen bij marktwerking en privatisering te leggen. Daarvoor is de wereld te ingewikkeld en het is zeer de vraag of staatsbedrijven het zoveel beter doen. Maar doordat de overheid zich heeft teruggetrokken uit veel sectoren, blijkt er niet goed te zijn ingespeeld op tal van voorspelbare problemen. We zien nu te vaak ministers die machteloos met de handen omhoog staan als zich allerlei ongewenste maatschappelijke ontwikkelingen voltrekken.
Het dreigende gastekort deze winter is daar een schrijnend voorbeeld van. Bij het besluit de gaswinning in Groningen te stoppen is van alle kanten al gewaarschuwd dat er dan wel een alternatief moet zijn. De afgelopen jaren is ook vaak genoeg gewezen op een dreigend tekort aan gas in een strenge winter. Toch beloofde het kabinet een stop op de gaswinning en ging het er vanuit dat de gasmarkt het wel op zou lossen.
De overheid heeft het te veel op zijn beloop gelaten en dreigt nu, oh verrassing, toch het Groningse gas weer te moeten aanspreken. De serie aardbevingen van deze week laten maar weer eens zien hoe ernstig de gevolgen daarvan kunnen zijn. Het zou schandalig zijn als het daar inderdaad van zou komen.
