Energiecoach Anneke helpt alle Groningers aan een lagere energierekening. Maar ze zou graag meer willen doen voor die oude dame die ineens 1400 euro per maand betaalt

Het glimt aan alle kanten in het woonkamertje van Lieuwe van der Meulen in De Hoogte. Al sinds zijn veertiende verzamelt hij bierglazen. Ze staan met honderden in hoge stellingkasten, keurig schoon en gerangschikt per merk, het licht van de plafondlamp te weerkaatsen.

Die lamp gaat in de regel pas aan als het écht moet, vertelt Van der Meulen, net zoals alle andere lampen in zijn huis. ,,En ik heb overal led-licht.’’ Tegenover hem op een stoel zit Anneke Braaksma te luisteren en aantekeningen te maken. ,,Ook de spotjes in de badkamer en de afzuigkap?’’ informeert ze. ,,Dat zijn typisch lampen die mensen nog wel eens vergeten te vervangen.’’

Braaksma is energiecoach, één van de 33 die in de gemeente Groningen actief zijn. Ze ziet iedere dag de woonkamers van Groningers, hun lampen, hun verwarming, de kieren in hun kozijnen, hun ketel en hun vensterglas. Ze spoort op waar snel een paar kuub of kilowattuur kan worden bespaard en helpt om dat voor elkaar te krijgen.

,,Ik volg een opleiding tot energie-adviseur’’, vertelt Braaksma. Een adviseur doet bijna hetzelfde als een coach, maar dan toegespitst op grote maatregelen in plaats van quick wins. ,,Als ik daarmee klaar ben, kan ik mensen ook advies op maat geven over isolatie, een warmtepomp of groene stroom.’’ Iedere inwoner die dat wil — ongeacht leeftijd, portemonnee, werk- en woonsituatie — kan gratis een bezoek van een energiecoach of -adviseur vragen op de website duurzaamgroningen.nl.

Hoe hij daar precies achter kwam, weet Lieuwe van der Meulen niet meer. ,,Ik meen dat ik er via de sociale dienst over hoorde.’’ Met een blik naar Braaksma: ,,Kan dat?’’ Zij knikt. ,,Jazeker. Daar werken we veel mee samen.’’

Hoe dan ook: hij wil wel eens weten of hij nog minder stroom en gas kan verbruiken dan hij nu al doet. ,,Goed voor het milieu, hè? En het wordt allemaal een stuk duurder.’’ Zijn voorschotbedrag voor gas en licht gaat eind deze maand van 100 naar 250 euro. ,,Absurd. Ik kan op zich goed rondkomen, en gelukkig huur ik niet duur. Maar ik vraag me wel af hoe lang dit nog zo doorgaat.’’

Braaksma deelt mee dat hij 500 euro energietoeslag kan verwachten, bovenop de 800 euro die hij eerder ontvangen heeft en keurig opzijgezet. De gemeente heeft ook gratis radiatorfolie in de aanbieding, inclusief een professionele klusjesman om het aan te brengen.

,,Da’s zowat het enige waar ik zelf nog niet mee bezig ben geweest’’, zegt Van der Meulen. ,,Ik zie mezelf nog niet achter die verwarming bij de muur prutsen.’’ Braaksma knikt begrijpend. ,,Dan stuur ik Jan bij u langs met de klusbus. Die neemt meteen een paar led-lampjes voor u mee.’’ Voor de afzuigkap en de badkamer, want inderdaad, die was Van der Meulen vergeten.

Op zichzelf is het leuk, zegt Braaksma even later, dat ze cadeautjes mag uitdelen namens de gemeente. ,,Maar je denkt ook vaak: waarom kan ik niet meer doen?’’ Sommige van de huisbezoeken zijn best heftig. Bijvoorbeeld bij de alleenstaande moeder die slechts acht euro per dag heeft om zichzelf en haar dochtertje te onderhouden. Of de oude dame die in huilen uitbarstte toen ze middenin het adviesgesprek ontdekte dat haar energierekening binnenkort tot 1400 euro per maand zou stijgen.

Energiearmoede is een moeilijk beet te pakken probleem, dat mensen vaak in stilte dragen of zelf al aanrommelend proberen te verhelpen. Onderzoeksbureau TNO schat op basis van data uit 2019 dat 11.000 huishoudens inde gemeente Groningen ermee te maken hebben.

Wethouder Philip Broeksma laat zijn organisatie alles uit de kast trekken om met name die Groningers te bereiken. Deze maand maakt de gemeente uitgebreid reclame voor de energiecoaches, via internet, brieven en kleinschalige campagnes in de wijken. ,,We gaan huis-aan-huis langs de deur als het moet’’, zegt Broeksma.

Groningen wil in 2035 geen fossiele energie meer gebruiken, en alle inwoners moeten mee kunnen doen in die ontwikkeling; daar beijvert Broeksma zich al ruim vier jaar voor. Waar hij eerder nog wel eens z’n best moest doen om nut en noodzaak van zijn groene plannen te verkopen, ziet hij nu een ware run op de coaches en adviseurs. De wachtrij groeit harder dan de gemeente ‘m kan wegwerken.

,,Het is heel cynisch om te zeggen, maar de oorlog in Oekraïne heeft de energietransitie best een slinger gegeven’’, zegt Broeksma. ,,Mensen zijn massaal bezig met energiebesparing en ze willen af van fossiel.’’

Om daarin écht meters te maken zijn grotere, duurdere ingrepen nodig dan led-lampjes en radiatorfolie. Huurders zoals Lieuwe van der Meulen hoeven daar zelf weinig over na te denken: zijn verhuurder, corporatie De Huismeesters, gaat met extra isolatie aan de gang en zorgt dat zijn straat op het duurzame warmtenet van WarmteStad wordt aangesloten. Maar wat als je wel een eigen huis hebt, maar niet genoeg geld voor een warmtepomp, zonnepanelen of isolatiemaatregelen?

Groningen heeft iets bedacht om te zorgen dat die groep niet tussen wal en schip valt: het Fonds Energietransitie, dat vanaf nu openstaat voor aanvragen. Armlastige huiseigenaren – TNO denkt op basis van onderzoek uit 2021 dat het daarbij om ruim 800 Groningse huishoudens gaat – kunnen dankzij dat fonds geld lenen voor verduurzaming. Er is zelfs een leenmogelijkheid voor mensen die eigenlijk te weinig verdienen; die groep krijgt dertig jaar terugbetaaltijd, en mocht er dan een restschuld overblijven, dan wordt die kwijtgescholden.

,,Zo hopen we de vicieuze cirkel te doorbreken waar die mensen in zitten’’, legt Broeksma uit. ,,Ze hebben geen geld om hun huis te verduurzamen, dus blijven ze met hoge energiekosten zitten, waardoor ze ook niet de mogelijkheid hebben om geld te sparen.’’

Er is twee miljoen euro als startkapitaal in het energietransitiefonds gestort. Op termijn wordt het onder meer gevuld met de opbrengsten van het nieuw te bouwen zonnepark bij Meerstad-Noord en de windmolens bij Roodehaan. ,,Structureel zal het elk jaar om bedragen van zeven cijfers gaan.’’