Stadskanaal en Groningen helpen Ter Apel, rest van het land kijkt toe: 'Ellendig en onverantwoord dat bestuurlijk Nederland het uit de hand laat lopen'
In Stadskanaal worden in de sneeuw tenten neergezet voor nachtopvang asielzoekers. Vanaf donderdag kunnen mensen daar terecht voor een maaltijd en een slaapplek. De volgende ochtend gaan ze terug naar Ter Apel. Foto: Harry Tielman
Nachtopvang voor asielzoekers in verwarmde tenten in de sneeuw. Het is ‘verre van ideaal’, vindt wethouder Ingrid Sterenborg van Stadskanaal. „Maar de situatie in Ter Apel is enorm schrijnend. Daarnaast is het nu eenmaal beter om in een verwarmde tent te slapen dan buiten op de grond.”
Net als in het hoogtepunt van de asielcrisis van vorig jaar is het de gemeente Stadskanaal die te hulp schiet met verwarmde tenten waarin 200 asielzoekers de nacht kunnen doorbrengen als het in Ter Apel vol is. Ook de stad Groningen zal deze week nog eens 100 asielzoekers extra opvangen.
In de asielcrisis, die al twee jaar duurt, is het nog steeds Noord-Nederland dat de grootse klappen opvangt. Sterenborg: „Het liefst zou ik zien dat iedere gemeente in Nederland haar verantwoordelijkheid pakt, maar in de praktijk is dat helaas anders.”
Niet door de humanitaire ondergrens zakken
De Groningse gemeenten en de provincies noemen de situatie, waarin mensen vaak dagenlang in wachtruimtes overnachten, ‘onveilig, onhygiënisch en inhumaan’. Hoewel ze vinden dat het Rijk en andere gemeenten in Nederland meer dan aan de beurt zijn, voelen ze zich gedwongen om het aanmeldcentrum in Ter Apel te hulp te schieten en de gemeente Westerwolde terzijde te staan.
„We hebben een humanitaire ondergrens, waar wij als overheden in Groningen niet doorheen willen zakken”, zegt commissaris van de koning René Paas. „Daarom staan wij naast Ter Apel en helpen we, omdat anders onmenselijke toestanden ontstaan. Maar het is ellendig en onverantwoordelijk als de rest van bestuurlijk Nederland het in Ter Apel en Groningen uit de hand laat lopen.”
De rest van het land moet nu in actie komen, is de stellingname vanuit Groningen. Maandagavond deed burgemeester Jaap Velema van Westerwolde al een klemmend beroep op politieke leiders om te stoppen met bakkeleien over de instroom en te doen wat nu nodig is: zorgen voor opvang.
Velema bezocht het asielcentrum het afgelopen weekeinde met de GGD. Mensen, onder wie kleine kinderen, verblijven dagenlang op stoelen en op de grond in wachtkamers. ,,Ik ben geschrokken van de situatie daar’’, zegt hij. Humane opvang is volgens hem in het geding.
Elders in het land is gewoon ruimte
De burgemeester benadrukt dat er elders in het land ruimte aanwezig is voor de tijdelijke opvang van statushouders. Daarbij gaat het bijvoorbeeld om hotels. ,,Maar gemeenten geven geen toestemming om ze te gebruiken en provincies maken geen gebruik van hun bevoegdheid om dat af te dwingen.”
Ook de provincie Groningen stelt dinsdag in een verklaring dat elders in Nederland wel degelijk ruimte is. ‘Zo zijn voorzieningen die zijn ingericht voor vluchtelingen uit Oekraïne niet altijd vol’. Daarnaast komt het Rijk afspraken niet na. Volgens het bestuursakkoord mogen maximaal 2000 asielzoekers in het aanmeldcentrum verblijven, dat zijn er al weken meer.
Opbouw van tenten voor de nachtopvang van asielzoekers in Stadskanaal. Foto: Harry Tielman
Achterstand in huisvesting 10.000 statushouders
Het ministerie van Justitie en Veiligheid laat weten dat er ‘continu’ gesprekken zijn met provincies en gemeenten om extra opvang te organiseren en om de uitstroom van statushouders te versnellen. De Nederlandse gemeenten hebben gezamenlijk een achterstand van ongeveer 10.000 statushouders die een woning zouden moeten krijgen. Het huisvesten van statushouders is een wettelijke taak die door de provincies afgedwongen kan worden.
Een extra belronde naar 45 gemeenten die achterstand hebben in die huisvesting én geen bijdrage leveren aan de asielopvang zou verlichten moeten brengen voor Ter Apel. Zo was in ieder geval begin vorige week de hoop. Inmiddels helpt het Rode Kruis in de wachtkamers van de IND en zet Stadskanaal tenten op voor de nacht.
Meer dan bellen en vragen kunnen we niet doen, stelt een woordvoerder van het ministerie van Justitie. „Niet zonder een spreidingswet.”
Spreidingswet pas in januari in Eerste Kamer
Die spreidingswet, die alle gemeenten verplicht om bij te dragen aan de asielopvang, moet nog door de Eerste Kamer. Die behandeling was onder voorbehoud gepland op 18 en 19 december, maar dat lijkt niet gehaald te worden. De senatoren hebben waarschijnlijk nog een tweede schriftelijke vragenronde nodig, zo bleek dinsdag. De behandeling is dan na het kerstreces, en vóór 1 februari.
Het lot van de spreidingswet lijkt in de Eerste Kamer in handen van twee kleine partijen: 50 Plus en OPNL. Voorstanders van de spreidingswet (GroenLinks-PvdA, CDA, D66, SP, CU, PvdD, Volt) hebben gezamenlijk 36 zetels. Tegenstanders (BBB, VVD, PVV, JA21, FVD en SGP) komen tot 37 zetels. De standpunten van 50Plus en OPNL, die allebei 1 zetel hebben, zijn nog niet bekend.
