Van links naar rechts in de rechtbank in Groningen: Michel K., advocaat Iris Djordjevic en Paul W., de hoofdverdachten van de misstanden bij zorgboerderij Aurora Borealis in Wedde. Tekening: Petra Urban
Ouders en familieleden van oud-bewoners van zorgboerderij Aurora Borealis in Wedde vallen elkaar woensdag in de armen. De strafeis van ruim 5 jaar tegen leiders Paul W. en Michel K. voelt als erkenning en opluchting.
„Moet hier de maximale straf worden opgelegd?’’, vragen de officieren van justitie zich woensdag af. ,,Definitief, en volmondig ja”, concluderen zij snoeihard. De opluchting en emoties schieten door de rechtszaal in Groningen. Na anderhalf jaar horen ouders, familieleden en andere vertegenwoordigers van de bewoners welke straf justitie voor ogen heeft voor Paul W. (63) en schoonzoon Michel K. (37).
Wat de leiders deden op de zorgboerderij Aurora Borealis in Wedde had niets, maar dan ook niets met zorg te maken, benadrukt het OM. „Voor alle vernederingen en mishandelingen, voor het sadisme dat als een donkere deken over dit dossier hangt, valt geen enkele rechtvaardiging te vinden. Gisteren niet, vandaag niet en morgen niet.”
‘Creativiteit ingezet voor repressie van gehandicapten’
Het duo K. en W. genoot van hun machtspositie over de zeer kwetsbare bewoners die het denkniveau van een kind hadden, zeggen de officieren. „Paul vond het straffen ‘mooi’ of ‘geweldig’. Hij was duidelijk trots dat Michel het zo had opgelost. Hun creativiteit gebruikten ze voor repressie van gehandicapte mensen.”
Beide leiders waren op de hoogte van elkaars handelen, onder andere door camerabeelden en zorgrapportages. „K. en W. staken elkaar de kroon naar bij de heftigheid van de straffen.” Samengevat heersten ze met een militair regime, waarbij straf de enige maatregel was. Families werden buiten de deur gehouden.
Jaarlijks 8 ton pgb-geld in Wedde
In Nederland zijn inmiddels zo’n 1500 particuliere zorgboerderijen. Er zijn genoeg voorschriften en wetten waar die aan moeten voldoen, maar er is weinig capaciteit om daarop toe te zien. ,,In sommige gevallen kunnen zaken lang onder de radar blijven’’, concludeert de officier. ,,Voor echte verandering is meer nodig, omdat er een perverse prikkel is in deze zorg: er is veel geld te verdienen.’’ Jaarlijks streek Aurora Borealis zo’n 800.000 euro pgb-geld op.
Met dat geld tuigden P. en W. in Wedde een systeem op dat erop was gericht om te straffen en te vernederen. Van het onthouden van eten, tot het naakt en op de grond werpen van bewoners of hen onder een druppelende kraan te zetten. Weerloze mensen werden uitgescholden voor Hitler, werd gedreigd ze de vingers af te hakken of iemand op te sluiten tot hij als een geraamte was weggekwijnd.
„De angst zit bij de oud-bewoners nog altijd diep’’, stelt de aanklager. Ouders zien hun zoon afglijden in verdriet. Als ze hem vragen hoe eenzaam hij zich voelde bij Aurora Borealis, antwoordt hij ‘heel erg.’ Hij kan nauwelijks praten, maar zijn tekeningen maken een grimmige indruk. ,,Dankzij gedreven, deskundige en liefdevolle zorg gloort weer een beetje hoop”, volgens de officier.
Schuldgevoel bij ouders zal nooit meer weggaan
De strafzaak, maar ook zeker de abrupte sluiting van de zorgboererij, maakte enorme indruk op de ouders van de bewoners. Ze nemen het zichzelf kwalijk dat zij hun kinderen in deze schrijnende omstandigheden hebben laten leven. ,,En dat schuldgevoel zal nooit meer weggaan.’’ De families van zes slachtoffers eisen woensdag gezamenlijk ruim 120.000 euro schadevergoeding.
En hoewel beide mannen woensdag met gebroken stem zeiden dat ze hulp nodig hebben, laakt justitie de houding van de twee. ,,Het gaat veel over henzelf of hun onschuld, dat ze van de misstanden niet veel wisten of dat ze het beste voorhadden met bewoners. Maar over het welzijn van de cliënten horen wij weinig.’’
,,Een toneelstukje’’, noemt officier Jan Hoekman het gedrag van Paul W., die zegt veel last te hebben van een beroerte uit 2006. ,,Stotteren als hij spreekt over hoe het met hem gaat, maar wel tot in detail over het verre verleden kunnen praten. Medewerkers hebben daar in hun tijd in Wedde nooit iets van gemerkt.”
Dat de mannen zijn bedreigd en opgejaagd na de media-aandacht, ziet justitie ook. ,,Bedreigingen zijn onacceptabel. De verdachten moesten vaak verhuizen, maar dat geldt ook voor de bewoners van Aurora Borealis. Dit alles is vervelend, maar heeft wat ons betreft geen invloed op de hoogte van de straf.’’
Bij een celstraf worden verdachten ‘dubbel gepakt’
Advocaten Bas Koster en Iris Djordjevic van de zorgleiders willen wel dat de rechtbank rekening houdt de mediastorm. Zo beweert Koster dat onder druk van alle ophef oud-medewerkers hun eigen rol hebben verkleind door de schuld bij K. en W. in de schoenen te schuiven. ,,Getuigenissen zijn leugenachtig of kloppen niet met de feiten’’, zegt de raadsman.
Verontwaardiging spoot door de zaal toen Djordjevic opmerkte dat kampeerliefhebbers ,,misschien wel blij waren geweest met een mooie, landelijke slaapplek zoals in Wedde.’’ Beide verdedigers zeggen dat straffen niet meer nodig is. Koster: ,,Het beeld van hen is al geschetst. Bij een celstraf worden ze dubbel gepakt, terwijl medeverdachten er met taakstraffen af zullen komen.’’
