Het COA in Ter Apel. Deze foto is ter illustratie bij het verhaal. Foto: archief Corné Sparidaens
Medewerkers en bewoners van het aanmeldcentrum in Ter Apel lopen nog steeds zeer ernstige veiligheidsrisico’s. Dat concludeert de Inspectie Justitie en Veiligheid. Ondanks lagere instroom blijft er overbezetting en ontstaan noodsituaties. Minister Marjolein Faber moet met oplossingen komen.
De veiligheid en leefbaarheid bij het aanmeldcentrum, en ook de externe wachtlocaties in onder meer Assen en de nachtopvang zoals in Beilen, blijven volgens de inspectie slecht. Dat komt omdat de asielopvang in Nederland niet goed is geregeld en steeds weer noodoplossingen gezocht worden. Zelfs nu de instroom lager is.
De opvang in Ter Apel is al meer dan twee jaar overvol en er is nog steeds geen structurele verlichting in zicht. Het huidige kabinet wil de oplossing van de vorige staatssecretaris, de Spreidingswet, weer intrekken. Minister Faber moet van de inspectie daarom snel met alternatieven komen voor goede doorstroom en uitstroom van asielzoekers. Alleen dan kan Ter Apel echt veilig worden.
Niet alleen medewerkers en bewoners hebben last van de onveilige situatie, de voortdurende afhankelijkheid van noodvoorzieningen belast ook de omgeving zoals gemeenten, politie en omwonenden. Zo moet de politie steeds extra mensen leveren bij noodsituaties op het aanmeldcentrum, wat ten koste gaat van normaal politiewerk.
‘Veiligheidsmaatregelen genomen maar onvoldoende resultaat’
In haar vorige rapport van juni 2024 sloeg de inspectie alarm over onder meer toegenomen aantallen geweldsincidenten en gevonden wapens. Het COA heeft sindsdien veiligheidsmaatregelen genomen die volgens de opvangorganisatie positief resultaat hebben. De inspectie stelt dat de veiligheidsmaatregelen nog onvoldoende zorgen dat veiligheid en leefbaarheid op orde zijn. Dat lukt volgens de inspectie niet zolang steeds noodmaatregelen genomen worden.
Zo liep de opvang in Ter Apel in september 2024 weer overvol, waardoor er mensen werden opgevangen in noodcabines waarvan de brandveiligheid en hygiëne niet voldeed. Eerder noemde de inspectie dit soort noodoplossingen, zoals overnachtingen in de sporthal van het COA of de wachtruimtes van de IND, een ontoelaatbaar veiligheidsrisico. Toch gebeurde het weer.
‘In dergelijke situaties worden het COA en de gemeente Westerwolde door de minister voor de keuze gesteld mensen ofwel te laten overnachten in onveilige ruimtes waarvoor geen vergunning is verleend, ofwel op het grasveld buiten het terrein. De Inspectie beoordeelt beide opties als ontoelaatbaar’, staat in de inspectiebrief aan minister Faber.
Slecht voor fysiek en geestelijk welzijn
De constante noodsituatie is slecht voor het fysieke en geestelijke welzijn van asielzoekers die te lang verblijven op locaties die zijn bedoeld voor kortdurende opvang. Dat geldt niet alleen voor de noodvoorzieningen maar ook de reguliere opvang in Ter Apel. Die is ingericht voor kort verblijf tijdens het aanmeldproces, maar bewoners zitten er soms maanden zonder passende begeleiding en activiteiten.
Het heen en weer gesleep van mensen naar externe wachtlocaties brengt ook een veiligheidsrisico met zich mee. Het duurt soms lang voordat de IND met asielzoekers praat en hun voorgeschiedenis in beeld komt. Het COA weet dan niet goed wie ze zijn terwijl ze wel op de opvanglocaties rondlopen.
Overbezetting en langere wachttijden zijn allang geen uitzonderlijke situaties meer. Het COA zou het terrein en de begeleiding in Ter Apel zolang deze situatie duurt daarom volgens de inspectie moeten aanpassen. De minister moet het COA daar opdracht en middelen toe geven.
