Schippers watertaxi en snelboot staan 3 jaar na fatale aanvaring bij Terschelling voor de rechter. Hoe zat het ook alweer?

Een donkere ochtend in oktober 2022. Watertaxi Stormloper van De Bazuin en snelboot Tiger van Rederij Doeksen varen over het wad. De taxi is op weg naar Terschelling, de sneldienst vaart richting Harlingen. Iets na zevenen gaat het mis. De boten varen op elkaar in het Schuitengat, een smalle vaargeul bij Terschelling.

De gevolgen zijn groot. Vier mensen raken gewond en vier personen komen om het leven. Het lichaam van een van hen, een 12-jarige jongen, is nog altijd niet gevonden.

Dinsdag en woensdag staan de 49-jarige Terschellinger kapitein van de Tiger en de 35-jarige Harlinger schipper van de Stormloper terecht. Volgens het Openbaar Ministerie voeren ze veel te hard. De maximale snelheid in het Schuitengat was 20 kilometer per uur, zegt justitie. De watertaxi voer met 28 kilometer per uur, de veerboot 55.

Bovendien zouden de mannen onvoldoende hebben gecommuniceerd en maakten ze volgens justitie onduidelijke afspraken over hoe ze elkaar moesten passeren. ‘Daarnaast heeft de schipper van de watertaxi, vlak voor de aanvaring, een onbegrijpelijke en onveilige stuurbeweging gemaakt. Uiteindelijk kon de schipper van de veerboot daardoor alleen nog maar over de watertaxi heen varen’.

Overigens trok Doeksen later in het rapport van de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) in twijfel of er te hard gevaren is door de snelboot. De rederij beschouwde het Schuitengat als officiële veerbootroute. Op die hoofdvaarwegen geldt geen maximum voor snelle veerboten.

Te hard varen op de Waddenzee is jarenlang gedoogd, werd vrij snel na de catastrofe duidelijk. Voor watertaxi’s geldt overdag geen snelheidslimiet op hoofdvaarroutes, maar wel tussen zonsondergang en zonsopkomst. Dan mag er niet harder gevaren worden dan 20 kilometer per uur. Dit is volgens het ministerie van Infrastructuur & Waterstaat om veiligheidsredenen.

Volgens de OVV kregen rederij Doeksen en watertaxibedijf De Bazuin de jaren voorafgaand aan de ramp meermaals waarschuwingen van verkeersleiders van de Brandaris dat ze te hard voeren.

Dat concludeerde het onafhankelijk orgaan ruim een jaar na de ramp. Handhaven is echter lastig, omdat snelheidsovertredingen op heterdaad geconstateerd moeten worden door patrouilleschepen van Rijkswaterstaat. Daar anticiperen schippers op.

Ook radarinformatie en AIS-gegevens waarop op de dag van het ongeval al was te zien dat beide vaartuigen volgens die openbare gegevens sneller hadden gevaren dan volgens Rijkswaterstaat was toegestaan in het Schuitengat, mogen niet gebruikt worden voor handhaving. Vanwege privacy.

De twee schippers worden verdacht van dood door schuld en het toebrengen van zwaar lichamelijk letsel door schuld. Ze worden ook vervolgd voor ‘het tot zinken brengen van een boot, met levensgevaar of de dood tot gevolg’.

Dat het zo lang duurde voordat de zaak voor de rechter kwam, komt volgens het Openbaar Ministerie niet alleen door de complexiteit van het onderzoek. Volgens het OM wilde de verdediging nadat het justitiële onderzoek was afgerond aanvullend onderzoek naar onder meer radargegevens.

‘Daarnaast moesten deskundigen naar aanleiding van het verzoek van de verdediging diverse bevindingen rapporteren. Daarna kon er pas een zaak worden ingepland bij de rechtbank, waarbij uiteraard rekening gehouden diende te worden met de beschikbaarheid van alle procespartijen’.

Doeksen nam wel direct maatregelen na het fatale ongeluk. Zo mogen snelbootkapiteins nog steeds door het Schuitengat varen, maar laten ze op dit traject tot op de dag van vandaag de snelheid zakken van zo’n 60 kilometer per uur tot het maximum van 20 km/u. Ook De Bazuin laat watertaxi’s in de uren tussen zonsondergang en zonsopgang niet meer harder varen dan 20 kilometer per uur, zei de uitbater.

Niettemin overtreden watertaxi’s massaal de snelheidsbeperkingen. Uit onderzoek van Omrop Fryslân bleek dat in de laatste vier maanden van 2024 zeven watertaxi’s opgeteld zeker 228 keer sneller dan toegestaan hadden gevaren over de Waddenzee. Een jaar eerder had de regionale omroep hetzelfde onderzoek met behulp van AIS-gegevens gehouden en toen werden er 155 snelheidsovertredingen gesignaleerd. Rijkswaterstaat vindt dat ,,zorgelijk”.

Onderzoeksleidster Erica Bakkum van de Onderzoeksraad raadde alle betrokken partijen (reders, watertaxibedrijven, Rijkswaterstaat en de transportinspectie) aan om helderder afspraken te maken over communicatie en vaargedrag. Vervolgens zou wet- en regelgeving veranderd moeten worden, zodat handhaving op snelheid makkelijker wordt.

Ook de wet- en regelgeving voor watertaxi’s moet duidelijker. Wanneer is er sprake van een snelboot (die over hoofdvaarwegen wel hard mag varen in het donker) en wanneer van een watertaxi. Dit is nog altijd in onderzoek. In maart had de toenmalige minister Barry Madlener een pilot toegezegd om te kijken of harder varen in het donker veilig kan. Hierover is de nieuwe demissionair minister Robert Tieman nog in overleg met het ministerie van LVVN, zei hij vorige week tegen de Tweede Kamer.