De 35-jarige schipper van de Stormloper en de 49-jarige kapitein van de Tiger. Tekening: Petra Urban
De fatale aanvaring tussen de snelveerboot Tiger en de watertaxi Stormloper op de Waddenzee voor de kust van Terschelling was te voorkomen. Volgens het Openbaar Ministerie maakten de schippers „een opeenstapeling van fouten”.
Volgens officier van justitie Leonie Lübbers paste het vaargedrag van de 49-jarige kapitein van de Tiger en de 35-jarige schipper van de watertaxi „in zijn geheel niet bij de oplettendheid en verantwoordelijkheid van een schipper die passagiers vervoert”. Ze sprak van „een opeenstapeling van fouten en onachtzaamheden, die beiden vallen te verwijten”.
De snelle veerboot voer een kleine drie jaar geleden volgens justitie na gebrekkige onderlinge communicatie met te hoge snelheid over de Stormloper. Vier opvarenden verloren daarbij het leven, drie anderen en de schipper van de watertaxi liepen zwaar letsel op. Officier van justitie Bas Rademacher vindt beide schippers even schuldig. Hij eiste dinsdag in de rechtbank van Leeuwarden een taakstraf van 180 uur en een voorwaardelijke gevangenisstraf van drie maanden.
Na het marifooncontact zijn 30 seconden verstreken, dat had 65 seconden kunnen zijn
De impact van het „door niemand gewilde ongeluk” op de schippers geldt als strafverminderend, evenals de lange duur tot de rechtszaak. De heftigheid van de gevolgen telde juist strafverzwarend.
De schipper van de watertaxi had veiliger moeten varen door koers te houden, snelheid te minderen, te communiceren en geen stuurbeweging naar de Tiger te maken, concludeerde aanklager Lübbers. De kapitein van de Tiger had defensiever moeten varen door snelheid te minderen, duidelijker moeten communiceren en echt uit te wijken en daarmee voorrang te verlenen.
Verkeerde kant
Beide zeer ervaren schippers minderden hun snelheid niet toen ze elkaar naderden in het Schuitengat, op de vroege vrijdagochtend van 21 oktober 2022. De watertaxi voer aan de linkerkant – de ‘verkeerde kant’ – van de vaargeul, waardoor er sprake was van een „bijzondere situatie”. De kapitein van de Tiger nam wel marifooncontact op met de schipper van de Stormloper, maar beide schippers rondden de communicatie niet goed af.
Als beide schippers zich aan de maximale snelheid in de bewuste vaargeul hadden gehouden, dan hadden ze twee keer zoveel tijd gehad voor het maken van passeerafspraken, zei aanklager Lübbers. „Nu zijn er na het marifooncontact 30 seconden verstreken, dat had 65 seconden kunnen zijn.”
‘Stuurboord-stuurboord’
„Doe maar gewoon normaal stuurboord-stuurboord”, sprak de kapitein van de Tiger over de marifoon. Hij stelde daarmee voor om elkaar zo te passeren dat beide schepen aan de ‘verkeerde kant’ voeren. Opmerkelijk, vond justitie, omdat stuurboord-stuurboord weliswaar vaker voorkomt, maar niet de normale passeermanoeuvre is.
Maar een reactie van de Stormloper kwam er niet. In plaats daarvan maakte de schipper van die boot op het allerlaatste moment „een onbegrijpelijke beweging” naar rechts. Waarom? Daarover kon de 35-jarige Harlinger schipper vanwege geheugenverlies niet verklaren.
Zijn psycholoog had in een brief aan de rechtbank geschreven dat het geheugenverlies ‘authentiek’ overkwam. Het komt vaker voor bij mensen die hoofdletsel hebben gehad. De schipper hield aan het ongeluk onder meer een hersenschudding over.
Maar zelfs zonder die laatste stuurbeweging was het maar nauwelijks goed gegaan. Een deskundige stelde vast dat de schepen elkaar in dat geval „rakelings gepasseerd” hadden.
‘Geen ontkomen aan’
Doordat de schipper van de Stormloper ineens afweek, was een aanvaring onvermijdelijk, zei de kapitein van de Tiger. „Er was geen ontkomen aan. Onmogelijk om bij te kunnen sturen”, zei de inwoner van West-Terschelling.
Volgens aanklager Lübbers had hij wel degelijk kunnen uitwijken. Het smalle Schuitengat was op de plek van de aanvaring 112 meter breed. „De 12,2 meter brede Tiger had de Stormloper veel meer ruimte kunnen en moeten geven.” Elkaar ‘stuurboord-stuurboord’ passeren is anders dan bij verkeer op de weg niet verboden op het water, zei Lübbers. „Maar dat vereist dan extra alertheid.”
Haar collega-officier Rademacher vond dat de schipper van de Tiger alle schuld buiten zichzelf zoekt. „Als twee buschauffeurs op een weg van 120 meter breed op elkaar rijden, twijfelt er niemand wie daar schuld aan heeft”, zo vergeleek hij de bijna lege Waddenzee waarop de frontale botsing gebeurde.
‘Cruciale vraag’
Voor advocaat Tjalling van der Goot, die de Tiger-kapitein verdedigt, is „de cruciale vraag” of de plek van het ongeluk een betonde vaargeul is van en naar een Waddeneiland is. Daar geldt namelijk geen snelheidsbeperking voor veerboten.
Een antwoord is er volgens hem niet, ook al beweren Rijkswaterstaat en de Onderzoeksraad voor Veiligheid anders. „Wat is de definitie van een betonde vaargeul? Die is er niet. Wetgever: schep duidelijkheid.”
De kapitein van de Tiger zei dat er wat hem betreft „absoluut geen snelheidsbeperking” geldt in het Schuitengat, op de plek van de aanvaring. Dat zou ook de mening van zijn werkgever rederij Doeksen zijn. Van waarschuwingen die verkeersleiders van de Brandaris in de periode voor de catastrofe veelvuldig zeggen hebben te gedaan, heeft hij naar eigen zeggen nooit iets meegekregen.
Rechte neus
De schipper van de watertaxi erkent dat hij te snel heeft gevaren. Door de snelheid wat te verhogen heeft de Stormloper een rechte neus op het water en heeft de schipper beter zicht, zo verklaarde zijn advocaat.
De Harlinger beschikte nog niet over het voor de Stormloper benodigde groot vaarbewijs. Dat werd gedoogd door de Inspectie Leefomgeving en Transport, zei het OM, maar daaraan zaten wel voorwaarden. Eén daarvan: alleen overdag mocht hij varen. Maar het ongeval vond plaat voor zonsopkomst en dus hield hij zich niet aan die voorwaarden.
Van der Goot betoogde dat zijn cliënt in veel opzichten heldhaftig heeft gehandeld en verzocht om vrijspraak voor de Tiger-kapitein. De advocaten van de schipper van de Stormloper vroegen de rechtbank hetzelfde. De uitspraak is op 25 juli.
