Cultureel centrum De Oosterpoort in Groningen. Foto: Corn� Sparidaens
De bouw van het nieuwe muziekcentrum in Groningen achter het Hoofdstation kost meer dan 410 miljoen euro. Dat is te duur volgens de gemeente. Krijgt criticaster Peter Michiel Schaap toch gelijk?
Een popzaal voor concerten waar een publiek van 3500 man terecht kan, een aparte zaal voor klassieke muziek en een zaal voor kleine concerten. Daarbij komen de restaurant- en caféfuncties, kantoorruimtes en foyers. Het is in een notendop waarover de gemeente Groningen zich sinds 2016 het hoofd breekt.
De oplossing, betoogt architectuurhistoricus Peter Michiel Schaap uit Groningen, is heel eenvoudig. ,,Renoveer de huidige Oosterpoort als muziekcentrum. En bouw een nieuwe popzaal op het Suikerunieterrein.’’
Hij betoogt dat al jaren, toont zich sinds jaar en dag fervent tegenstander van een spiksplinternieuw muziekcentrum achter het Hoofdstation. Hij noemt dat steevast een stofzuigergebouw dat volgens hem de doodsteek is voor andere podia in de stad. Bovendien draagt hij de huidige Oosterpoort een warm hart toe. Die verdient een grondige renovatie, vindt hij.
Nu de kosten voor de bouw van het nieuwe muziekcentrum achter het Hoofdstation met het huidige prijspeil al ver boven de 410 miljoen euro uitkomen, heeft de gemeente besloten om de plannen voor de Nieuwe Poort uit te stellen tot 2035 en ze opnieuw tegen het licht te houden.
Nog steeds is de wens van de gemeente dat het complete gebouw achter het Hoofdstation verrijst, tegelijkertijd wil de gemeente in kaart brengen of de Nieuwe Poort verdeeld over twee locaties tot de mogelijkheden behoort. Daarvoor zijn drie locaties in beeld: achter het Hoofdstation, op de plek van de huidige Oosterpoort en op het Suikerunieterrein.
Dat is koren op de molen van Schaap. ,,Ik heb er altijd voor gewaarschuwd dat één groot gebouw de reuring uit de stad trekt. Het is veel waardevoller voor de stad als er verschillende podia zijn.’’
Hij vervolgt: ,,Ik ben blij dat er nu kans is om een nieuw en beter plan te maken. Jammer dat de Nieuwe Poort achter het Hoofdstation, een olietanker gebaseerd op dunne analyses, nu wordt gekeerd door het geld. Het gaat er in de eerste plaats om dat het bij lange na niet het beste plan was voor de stad, de inwoners, de ondernemers en de bezoekers.’’
Wacht even, wie is de 49-jarige Peter Michiel Schaap?
Hij studeerde Kunst & Kunstbeleid aan de RUG en rondde daarnaast de studie architectuur- en stedenbouwgeschiedenis af. Hij is betrokken bij stedelijke ontwikkelingen in het hele land en sinds 2004 is hij parttime als directeur verbonden aan GRAS, het architectuurplatform van Groningen. GRAS en Schaap worden gefinancierd door de gemeente.
Wiens brood men eet, diens woord men spreekt. Maar u staat inzake het nieuwe muziekcentrum lijnrecht tegenover de gemeente. Of wordt u betaald om tegenwicht te bieden?
,,Een van de doelstellingen van GRAS is dat wij stimuleren dat de beste plannen voor de stad worden gemaakt. Juist door de discussie aan te zwengelen en tegengas te geven, worden plannen beter. Dat is niet makkelijk in deze stad want niet iedereen durft het aan zich echt uit te spreken.’’
Waar zit ‘m dat in, denkt u?
,,Dat is zo gegroeid in de loop der jaren. Het hangt samen met de angst elkaar te verliezen. In deze stad zijn we afhankelijk van elkaar, is de gedachte. Terwijl ik denk dat je samen sterker staat door je uit te spreken.’’
De gemeente en De Oosterpoort zijn acht jaar verder met de plannen voor het nieuwe muziekcentrum. Dat lijkt ondertussen verder weg dan ooit. Hoe heeft het zo ver kunnen komen?
,,We zijn in feite terug in 2016 doordat kritiek op dit megalomane plan consequent is genegeerd. Er is keihard gelobbyd - en nóg - voor die droom van een groot nieuw muziekcentrum achter het station. Voor andere gedachten was geen ruimte. Ik heb wel eens horen zeggen dat er om kleinere kwesties koppen zijn gerold. Maar goed, met rollende koppen schieten we ook niks op. De gemeenteraad heeft nooit aan de bel getrokken, die heeft selectieve informatie gekregen. Wil je over zo’n project een goed oordeel kunnen geven, dan moet je alle ins en outs kennen. Ik denk dat veel betrokkenen binnen de gemeente en De Oosterpoort verblind waren door het succes van het Forum. Dat kunstje gaan we nog eens doen, terwijl het onvergelijkbare projecten zijn. En hoe meer dure gebouwen, hoe minder er overblijft voor de culturele inhoud.’’
De hoofdreden voor een nieuw muziekcentrum was dat de huidige Oosterpoort verouderd was en uit zijn jasje was gegroeid. Dat bestrijdt u.
,,Het zou een aftands, oud gebouw zijn, dat als verloren werd beschouwd, rijp voor de sloop. Dat is pertinente onzin. Inmiddels is het kwartje gevallen: steeds meer mensen zien de culturele en architectonische waarde van De Oosterpoort. Een links college dat zo’n markant gebouw sloopt in deze circulaire tijden: dat kan niet. Nu de gemeente klip en klaar zegt dat De Oosterpoort niet gesloopt wordt, lijkt het mij helder dat De Oosterpoort als muziekcentrum gerenoveerd wordt. Wat moet je anders met die prachtige grote en kleine zaal? Er studentenkamers in timmeren?’’
Stel dat de huidige Oosterpoort inderdaad toekomst heeft, waar moet dan volgens u de gewenste popzaal komen?
,,We moeten helemaal wég van die plek achter het Hoofdstation. Daar hebben we geen iconisch muziekcentrum nodig, want daar staat al een iconisch gebouw: het station zelf. Daarbij is het de duurste grond van de stad en het is er krap. Hoe wil je daar parkeren? Maak gewoon een goed plan voor de huidige Oosterpoort, trek de groene zone van de Oosterpoort door naar Niemeijer, Martiniplaza en de Suiker. De Oosterpoort staat er al en op de Suiker staat het Zeefgebouw van de oude fabriek er al. Dat is in alle opzichten beter dan nieuwbouw, zeker qua CO2-uitstoot en duurzaamheid. Bouw die popzaal, een verrijking voor de stad, tegen het Zeefgebouw aan en je hebt iets unieks. De rest van de popzalen in ons land zijn allemaal vervelende gesloten dozen. Op de Suiker hebben we al podia, de nieuwe popzaal past daar.’’
Hoe kan de gemeente verder gezichtsverlies voorkomen?
,,Door nu ruimte te geven aan een fantastisch plan B. Dat is een uitweg. Als ze op het huidige pad doorgaan, staat er in 2035 niks.’’
Wanneer denkt u dat het nieuwe muziekcentrum af is?
,,Als ze het slim aanpakken dan halen ze 2035, binnen de CO2-normen. Architecten en projectontwikkelaars staan te springen om mee te denken over meerdere culturele hotspots op de zone tussen de huidige Oosterpoort en de Suiker.’’
Directeur Nynke Stellingsma van De Oosterpoort en de Stadsschouwburg (SPOT) wil niet uitweiden over waarom ze het nieuwe muziekcentrum inclusief popzaal het liefst achter het Hoofdstation ziet verrijzen. Ook wethouder Rik van Niejenhuis houdt zich over dat plan, dat zijn voorkeur heeft, op de vlakte. Beiden zeggen dat de gemeenteraad aan zet is.
Directeur Anna van Nunen van Eurosonic/Noorderslag (ESNS), het popfestival dat nu 40.000 bezoekers naar Groningen trekt, spreekt zich wel uit. ,,De huidige Oosterpoort is te klein voor de groeipotentie van ESNS. En opsplitsing van het nieuwe muziekcentrum vind ik een slecht idee.’’
Ze haast zich te zeggen dat ze dol is op de huidige Oosterpoort. ,,Maar we kunnen niet groter worden, echt elke bezemkast is deze dagen een kleedkamer. Het is passen en meten. We zouden veel meer muziekprofessionals kunnen uitnodigen op de conferenties en ook Noorderslag zou veel meer in zich hebben als we meer ruimte hadden.’’
Ze zegt dat een nieuw muziekcentrum met alles onder een dak een zegen zou zijn voor ESNS. ,,Dan konden we Noorderslag deels programmeren in de popzaal. De charme van ESNS is dat Noorderslag en de muziekconferenties onder één dak zijn en dat de concerten van Eurosonic allemaal op loopafstand van elkaar liggen.’’
Dat wil ze behouden. Aan een nieuw muziekcentrum verdeeld over twee gebouwen heeft ESNS niks, zegt ze. ,,Al helemaal niet als de nieuwe popzaal op het Suikerunieterrein komt. We zouden dolgraag een nieuw gebouw willen als TivoliVredenburg in Utrecht.’’ Nee, dat is geen dreigement. ,,Wij gaan nooit weg uit Groningen.’’
Chris Garrit bouwde in 2017 evenementenlocatie/podium EM2 op het Suikerunieterrein, waar een publiek van 950 man terecht kan. Hij kan zich goed voorstellen dat de gemeente en directie van SPOT een nieuw muziekcentrum willen bouwen achter het Hoofdstation. ,,Ik snap hun droom, maar het is natuurlijk wensdenken van mensen die nog nooit een rekening hebben betaald.’’
Hij becijfert dat een nieuw muziekcentrum uiteindelijk uitkomt op 800 miljoen euro. ,,Dat is maatschappelijk niet uit te leggen in een stad waar nog altijd kinderen met honger naar school gaan. Maar ook cultureel is het nieuwe muziekcentrum niet uit te leggen, omdat alle cultuur er naartoe wordt gezogen en dat gaat ten koste van zalen als Vera, Simplon en EM2. En zo’n nieuw muziekcentrum gaat niet alleen de concurrentie aan met andere zalen, maar ook met de horeca en met plekken waar zakelijke evenementen worden gehouden.’’
Hoe het toekomstige muziekcentrum er volgens Garrit moet uitzien? ,,De huidige Oosterpoort met z’n fantastische akoestiek is perfect voor klassieke muziek. Ik zou ervoor kiezen elders in de stad een popzaal te bouwen: niet met de provinciaalse omvang van 3200 man, maar bouw een zaal voor 5000 of 6000 man die je ook kleiner kunt maken. Hoe meer verschillende locaties voor muziek er zijn, hoe beter. Daarmee kun je inspelen op een divers publiek.’’
Die nieuwe popzaal zou volgens hem prima passen achter het Hoofdstation of op het Suikerunieterrein. Dat het nieuwe muziekcentrum dan twee keer exploitatiekosten heeft, bestrijdt hij. ,,Je kunt dingen combineren, net als Vera en Simplon.’’
