Long-oncoloog Anthonie van der Wekken (UMCG): ‘Over Freek zeg ik niks, maar longkanker is altijd domme pech’

Van der Wekken begrijpt de aanleiding voor het interview goed: het lot dat Freek Rikkerink, bekend van het artiestenduo Suzan & Freek, heeft getroffen. Jaarlijks krijgen 14.000 Nederlanders het slechte nieuws te horen dat ze longkanker hebben. Maar uitgezaaide longkanker op jonge leeftijd komt maar bij een paar procent van die patiënten voor.

,,Ik kan en ga over zijn situatie niks zeggen”, zegt Van der Wekken, ,,Weet wel dat ik ook patiënten heb, die nog nooit hebben gerookt, hun leven lang hebben gesport en zeg maar de gezonde levensstijl volgden. In feite kan iedereen elke vorm van longkanker krijgen zolang je longen hebt. Maar het is altijd domme pech.”

Longkanker onder de veertig is nog steeds uitzonderlijk. Toch ziet Van der Wekken onder jongeren – mensen onder de 40 jaar– door de jaren heen wel een stijging van longkanker. Een precieze oorzaak kan hij daarvoor niet noemen. ,,Dat is lastig, het is vaak een combinatie van factoren. Maar de ontwikkeling van de ziekte wordt dan niet wordt gekoppeld aan roken.”

Er is volgens de Groninger long-oncoloog geen duidelijkheid over welk type jongere een groter risico loopt op het krijgen van longkanker. Volgens experts van het Antoni van Leeuwenhoek ziekenhuis in Amsterdam waar ze net als in het UMCG gespecialiseerd zijn in de behandeling van deze vorm van kanker is de ziekte ‘niet erfelijk’. ,,Naast roken zijn blootstelling aan vervuiling, zoals asbest(deeltjes), fijnstof en het verfingrediënt chroom-6 een risicofactor voor de ontwikkeling van de ziekte”, legt Van der Wekken uit.

Longkanker is volgens de Groninger UMCG-medicus ‘een sluipmoordenaar’. ,,Je komt er meestal pas achter als het al uitgezaaid is. Vaak per toeval, als er een scan wordt gemaakt. Maar als je klachten hebt, dan is het vaak al te laat. Als je bijvoorbeeld pijn in je botten krijgt, dan is het daar vaak al naar uitgezaaid. Ook onverklaarbaar gewichtsverlies kan een signaal zijn.”

Er zijn twee soorten longkanker, de eerste is de niet-kleincellige longkanker. Die komt voor bij ongeveer 80 procent van de mensen met longkanker. Deze vorm treft vooral rokers en ex-rokers.

Niet-kleincellige longkanker groeit relatief langzaam en zaait minder snel uit dan kleincellige tumoren. De niet-kleincellige longkanker kan jaren in het lichaam aanwezig zijn en geen klachten geven. Op het moment dat er klachten ontstaan, kan de tumor al zijn uitgezaaid.

De andere verschijning van de ziekte is zogeheten kleincellige longkanker. Rond de 15 procent van de mensen met longkanker hebben deze vorm. Hierbij zijn de tumorcellen kleiner dan de gewone longcellen en delen deze cellen zich snel. Vaak is kleincellige longkanker al uitgezaaid op het moment dat er klachten ontstaan.

Van der Wekken benadrukt dat het grote verschil tusen de twee varianten de drijfveer is van de cellen waarmee de tumor groeit.” ,,Dat heeft weer te maken met het soort dna dat muteert of door fusie samensmelt of welke eiwitten betrokken zijn, waardoor ze ideale omstandigheden bieden aan een snelle groei van de tumor.”

Daarom is het volgens Van der Wekken belangrijk voor de behandeling te weten wat een rol speelt, het dna of die eiwitten. ,,Bij jongeren speelt een behandelbare dna-verandering vaker. Daardoor staat een eiwit dan constant aan, waardoor de tumor groeit. Onder die gevallen zien we dat bijna een derde van de patiënten jonger is dan 40 jaar en twinting procent ouder is dan 40 jaar.”

Behandeling van longkanker is mogelijk met chemo en immuuntherapie. Maar in geval van die op hol geslagen eiwitten is doelgericht aanpak met pillen het beste. ,,Die remmen de groei.” Genezen van longkanker is volgens Van der Wekken al mogelijk, langer leven met uitgezaaide longkanker ook. ,,Maar het hangt wel af van wanneer je het ontdekt en van de juiste behandeling.”

Over patiënten die aan longkanker lijden en roken of rookten, wordt vaak gedacht ‘eigen schuld dikke bult’, weet Van der Wekken: Over dat stigma wil hij nog wel iets kwijt: ,,De meesten mensen kiezen er niet voor om verslaafd te raken aan roken. Helemaal niet als je 13 of 14 jaar bent. De tabaksindustrie maakt je dan door de slinkse wijze waarop ze te werk gaan, binnen twee weken verslaafd aan roken of vapen. Nee, dan is het echt niet eigen schuld, dikke bult.”

Voorkomen van longkanker blijft ingewikkeld, weet Van der Wekken. ,,Stoppen met roken is het belangrijkste wat je uit preventie kunt doen. Dat zou niet alleen veel longkanker voorkomen, maar ook een groot deel van alle andere ziekten. En toch, een gezonde levensstijl is geen garantie. Longkanker is gewoon altijd domme pech.”