Waarom Asha ten Broeke (40) uit Oost-Groningen haar mond niet houdt. 'We leven in een slecht systeem dat iedereen en z’n moeder erbij naait'

Om maar met de deur in huis te vallen: Asha ten Broeke (40) is boos. Al dertig jaar, zegt ze zelf. Niet over haar eigen leven, daarover zo meer, wel over de staat van het land en de wereld.

Ze wilde als kind schrijver worden of minister-president. Het eerste is haar gelukt, het tweede zou ze niet kunnen, omdat ze inmiddels weet dat vergaderen haar niet ligt. Dat ze in haar jonge jaren premier wilde worden, was omdat ze dacht dat ze het beter kon dan de volwassenen die aan het roer stonden. Volwassenen vond ze verdacht. Met argwaan bezag ze hun beslissingen.

,,Waarom zijn jullie akkoord met dit alles, hoe laten jullie dit gebeuren?’’, dacht ze. En weigerde als 7-jarige nog vlees te eten, werd als 9-jarige lid van Greenpeace en wond zich als 17-jarige op over het broeikaseffect. Hoe kan het, dacht ze, dat jullie wel mensen naar de maan kunnen laten gaan, maar geen oplossing vinden voor de klimaatramp of voor de bittere armoede waarin wereldwijd en om de hoek talloze mensen leven?

Diezelfde onmachtige boosheid maakt zich nu nog van haar meester. ,,What the fuck. De verkiezingen, ik was ontredderd toen ik die uitslag zag. En daarna de klimaattop in Dubai. Dubai!’’

Ze verwoordt haar ongenoegen over de verkiezingsuitslag vervolgens in een column waarin ze de ideeën van Wilders fijntjes op een rijtje zet. Ze besluit met een oproep, een gebod. ,,Fascisme parkeer je niet en je werkt er niet mee samen – je bestrijdt het met alles wat je in je hebt.’’

Haar Volkskrant-columns roepen behalve waardering ook ergernis op. Er zijn tal van lezers, van links tot rechts, die haar een belerende moraalridder vinden.

,,Haha, ik heb inderdaad wel een beetje de neiging de dominee uit te hangen, maar sommige standpunten zijn ook moreel superieur aan andere. Het is moreel beter om te vinden dat mensen die vluchten voor oorlog en rampen welkom zijn, in plaats van ze ergens in een tentje te laten verrekken. Het is moreel beter om te streven naar een rechtvaardige samenleving dan een maatschappij te laten voortbestaan die vol armoede en ongelijkheid is. Het is beter om te strijden tegen de klimaatcrisis dan om te zeggen: laat de aarde maar verkommeren. De natuur is een van de prachtigste dingen die we hebben.’’

,,Ik weet hoe het is om rond te komen met een kleine portemonnee. Mijn moeder zat jaren in de bijstand, ik ben nooit rijk geweest in mijn leven. Toen vorig jaar de energieprijzen omhoogschoten, hebben wij thuis ook zitten rekenen aan de keukentafel. Ik woon in een jaren70wijk, waar de ene helft PVV stemde, de andere helft GroenLinks/PvdA. Ik kan me voorstellen dat mensen andere prioriteiten hebben, maar wat ik probeer te zeggen is dat er een bredere oplossing is voor zowel de klimaatcrisis als de bestaansonzekerheid. En die is dat we een stok moeten steken in het wiel van het kapitalisme. Daar kunnen we allemaal van profiteren.’’

,,Ja, en dat vind ik niet erg. Ik vind polarisatie niet slecht. We leven in een tijd van grote problemen, daar kun je grondig over van mening verschillen, daar moet je robbertjes over vechten. Het redelijke midden vindt het belangrijker om samen goed door een deur te kunnen dan oplossingen te vinden voor die kolossale problemen. Ik vind juist: laat het maar botsen, dat zet meer zoden aan de dijk dan het eeuwige sussen, altijd weer die mantel der liefde.’’

,,De bagger van het anonieme trollenleger op X laat ik voor wat het is. Ik overweeg vaak om ervan af te gaan, maar ik heb er ook een groot bereik. Die megafoon geef ik niet zomaar weg. Ik ben niet langer dan een kwartier per dag op X en dan gebruik ik het voor nieuwsgaring, niet om de haat jegens mezelf te lezen.’’

Asha ten Broeke is qua schelden wel wat gewend. Haar leven lang is ze uitgescholden om haar gewicht. Dat maakte haar toch al pittige jeugd niet lichter.

Ze groeide op als enig kind in en rond Winschoten. Haar moeder uit Stadskanaal en haar vader uit de Randstad leerden elkaar kennen tijdens hun werk als begeleider in een beschermde woonvorm in Bellingwolde. Ze gingen uit elkaar toen Asha 14 was. ,,Ik had daar volkomen vrede mee.’’

Met haar vader heeft ze al jaren geen contact meer, haar moeder verliet Oost-Groningen om dicht bij haar dochter in Deventer te gaan wonen. Ze spreekt van een vader die niet liefdevol was, van een moeder die kampte met depressies. ,,Toch was ik als kind gelukkig, want ik had veel vrienden, ik las veel en ik was graag buiten. Zeker de jaren dat we in Bellingwolde woonden, tussen mijn 9de en 14de, was ik een echt buitenkind.’’

Na de scheiding verhuisde ze met haar moeder naar Winschoten, waar ze zich thuis voelde tussen de alto’s en de skaters op school en in café Het Pleintje met de muziek van Rammstein en Nirvana. In de laatste jaren van de middelbare school lonkte de stad Groningen. Daar vond de jonge Ten Broeke poppodium Vera, platenzaak Elpee en boekhandels. ,,Ik las boeken voor m’n plezier.’’

Ook was ze politiek geïnteresseerd, ze was links. Niet alleen zag ze de SP opkomen, ze herinnert zich nog de autootjes van de CPN die rondreden in Beerta en omgeving, waaruit De Internationale galmde en de oproep CPN te stemmen. ,,Prachtig vond ik dat. Ik had roodgeverfd haar, een neuspiercing en een Gegen-nazi’s batch op m’n jas. Ik heb wel eens hard moeten fietsen in die tijd, omdat er kaalgeschoren koppies achter me aan zaten: neonazi’s. Toen ik 17 was kwamen er twee grote asielzoekerscentra in Winschoten en Bellingwolde. Dat gaf frictie. Witte jongens vonden dat de jongens van het azc hun meisjes afpikten en wilden hen in elkaar slaan. Dan gingen wij, de alto’s, er ook naartoe. Er was en is veel extreemrechtse sympathie in Oost-Groningen.’’

,,Er is kennelijk een reservoir aan Nederlanders die zelf racistisch zijn of die het niks kan schelen dat anderen dat zijn. Ik weet dat er in Oost-Groningen mensen zijn die het moeilijk hebben, die afzien, die zich afvragen hoe ze de boodschappen moeten doen. Ik geloof er geen bal van dat mensen in hun onvrede bij Wilders uitkomen. Ja, we leven in een slecht systeem dat iedereen en z’n moeder erbij naait, behalve de superrijken en de grote bedrijven. Dus ja, je wordt genaaid, maar dat komt niet door immigranten, dat komt door het kapitalisme.’’

,,Mijn eerste reactie is verzet. Verzet! Linkse politici zouden met bezieling het kapitalisme, het klimaatdebacle en de ongelijkheid in onze samenleving moeten bestrijden. Maar het vuur en de overtuiging ontbreken. Ik mis trots. Natuurlijk laten we de aarde niet half verzopen en in brand achter voor de toekomstige generaties, maar dat komt niet over als een stoffige oude witte man in rechtse taal de linkse standpunten verdedigt. Ik snapte de keuze voor Timmermans niet.’’

,,Ik zit nooit zo op de poppetjes, ik ben meer van de ideeën. Ik hoor mensen als George Monbiot van The Guardian prachtige vergezichten schetsen van een rechtvaardige wereld waar niemand iets tekort komt, waar de planeet niet verwoest wordt. Focus je op alle dingen die wel kunnen, zorg voor economische en maatschappelijke hervormingen. Dan kun je niet meer vijf keer per jaar op vliegvakantie, dan is individueel geld vergaren niet meer de norm. We gaan de taart eerlijk verdelen, waarbij iedereen gratis naar school kan, kan sporten, buiten zijn, naar het museum kan. Het is toch raar dat er mensen zijn die een vliegtuig, aandelen en acht huizen bezitten en dat anderen geen dak boven hun hoofd hebben? Dat we hiermee akkoord zijn, past niet in onze samenleving.’’

,,Hahaha, ik ben geen heilige. Ik koop boeken, dat zijn dooie bomen. Maar ik vlieg nooit, ik heb geen rijbewijs, ik eet vegetarisch. We hebben wel een auto, daar gaan we mee op vakantie. Mijn man rijdt.’’

Ze koos voor de studie communicatiewetenschappen in Enschede omdat ze zich daar kon specialiseren in publiciteit en journalistiek. Daarnaast deed ze psychologie en wetenschapsgeschiedenis. ,,Ik vind het fascinerend om te begrijpen waarom mensen doen wat ze doen. En ik ben een geschiedenisnerd.’’

Ze ontmoette haar man toen hij 19 was, zij 20 en nog tijdens hun studie raakte ze zwanger. ,,We zijn als het ware samen opgegroeid en vol jeugdige overmoed kregen we kinderen, twee dochters. We zijn nu langer samen dan zonder elkaar. Hij is mijn beste vriend, dat is echt fantastisch. Het is misschien niet romantisch, wel stabiel en fijn. We hebben veel lol en we praten elke dag. Ik hecht heel erg aan me veilig en op mijn gemak voelen, aan lichtheid en plezier.’’

,,Nee, ik had niet een warm, veilig thuis. Het is altijd mijn voornemen geweest om dat te doorbreken en mijn kinderen dat wel te bieden. Zonder ruzie en ellende. Ik wil er altijd voor ze zijn en achter ze staan.’’

,,Van Astrid Lindgren en Thea Beckman. Ik was veel alleen als kind en las veel. Ronja de roversdochter, De gebroeders Leeuwenhart, Kinderen van Moeder Aarde. Door die boeken ontdekte ik hoe het ook kon: dat kinderen de ruimte krijgen hun eigen weg te zoeken met ouders die er onvoorwaardelijk en liefdevol voor ze zijn.’’

,,Ik schrijf nauwelijks nog over mijn dochters, alleen met hun instemming.’’

,,Nee, want mijn man en onze dochters zijn ook boos. We zijn allemaal activistisch.’’

,,Mijn man, ik vraag hem of het te begrijpen is wat ik schrijf, of ik niet volkomen gek geworden ben. Bij de krant lezen mensen mee, zowel factcheckers als de chef, er gaan genoeg ogen overheen. En ikzelf ben mijn grootste rem.’’

,,Ik had al lang geleden eens geschreven dat hij een nazi is, onderbouwd hè, en beredeneerd. Dit was geen spannende column voor mij, ik zette alleen op een rij wat voor verschrikkelijks hij voorstaat. Ik laat daarmee zien wie hij is. Dat half journalistiek Nederland ineens zei dat hij mild en redelijk was geworden, snapte ik niet. Ik dacht: hebben jullie poep in je ogen? Hij verdient echt van alle mensen als laatste het voordeel van de twijfel na 20 jaar lang nazistische uitspraken.’’

,,Om te beginnen ben ik een heel privé persoon, ik vertel het meeste over mezelf niet. Ik vertel dingen als ik denk dat het een functie heeft. Om mijn postuur kan ik bijvoorbeeld moeilijk heen, ik schrijf al jaren over de stigmatisering van dikke mensen. Die zouden verkeerd zijn, ongezond, vies, lelijk, lui, afkeurenswaardig. Dat vind ik ontzettende flauwekul. Dikke mensen verdienen het om niet gediscrimineerd te worden. En ja, ik noem mezelf dik, want morbide obesitas vind ik nog erger, alsof je al met een been in het graf staat. Overigens maakt het de haters heel weinig uit wat ik zeg. Als ik schrijf over de gruwelijke afslachting door Hamas en over de genocide die Israël pleegt, dan steun ik Hamas in de ogen van de haters.’’

,,Zelden. Wel geweest hoor, maar inmiddels is het me zonneklaar dat mensen die dreigen me te verkrachten met een stoelpoot omwikkeld met prikkeldraad dat niet echt doen. Ik kan mijn huis behangen met bedreigingen van dood, verkrachting en geweld, maar er komt nooit iemand. Ik maak op straat mee dat mensen van hun fiets springen om me uit te schelden. Vroeger schrok ik wel eens wakker als ik ‘s nachts een geluidje hoorde, inmiddels ben ik gewend aan de bedreigingen. Gek genoeg.’’

,,Persoonlijk vind ik het met afstand het ergste als mijn kinderen erbij betrokken worden. Mensen roepen bijvoorbeeld dat ze die gaan ontvoeren om ze van mij te redden.‘’

,,Nou, ik ben terneergeslagen van de verkiezingsuitslag, van de klimaattop, van Gaza. Maar tegelijkertijd maakt het me vastberaden. Ik blijf strijden voor een rechtvaardige, groene wereld waar iedereen genoeg heeft en niemand te veel.’’

,,Over de natuur, denk ik. Als we het tij keren, een klimaatcatastrofe afwenden en het grote uitsterven stoppen, zou ik willen schrijven over hoe alles zich herstelt en weer tot leven komt. En als dat gedaan is, zou ik heel graag alleen nog maar fictie schrijven: romans, sciencefiction, kinderboeken misschien.’’