Een CV90 uit Havelte (voorgrond) en een Duitse Leopardtank houden de wacht in Marnehuizen Foto: Defensie/Heidie Stoffer
Omwonenden van het militair oefenterrein Marnewaard zijn verbijsterd dat Defensie met meer zware explosieven wil gaan oefenen. „Wie komt er überhaupt op het idee om zoiets in een decennialang door aardbevingen geteisterde provincie te gaan doen?”, zegt Menno Le Poole uit Kruisweg.
Hij dient namens een groep van 25 omwonenden een zogeheten zienswijze bij het ministerie in om de zorgen aan te kaarten. Ook de Waddenvereniging, Natuurmonumenten, Landschap Noord-Holland, Vogelbescherming Nederland en de gemeente Hogeland zijn erg ongerust over de gevolgen voor de bevolking en de natuur.
Defensie heeft mede vanwege de oorlog in Oekraïne behoefte aan meer munitieopslagplaatsen, maar ook aan plekken waar de land- en luchtmacht kunnen trainen en neemt daarom de mogelijkheden van oefenterreinen en strategische objecten zoals havens onder de loep.
De Marnewaard bij Lauwersoog is met 1600 hectare het grootste oefenterrein van Nederland. Het bevat onder meer een compleet dorp waar Defensie stadsgevechten traint. Het ministerie wil onder meer de veiligheidszone rond de schietbaan voor pantservoertuigen van het militair oefengebied Marnewaard met maximaal 700 hectare uitbreiden. Het terrein is eveneens in beeld als ‘springterrein’, een oefengebied voor zware explosieven.
‘We hebben geen idee wat er op ons afkomt’
Le Poole: „Mijn vrouw en ik wandelen en fietsen er vaak. De Marnewaard is niet alleen een oefenterrein, maar is ook een van de mooiste natuurgebieden van Nederland. Wat zijn de gevolgen voor de recreatie? Maar nog belangrijker: wat zijn de gevolgen voor de omwonenden als er meer wordt geoefend? Het gaat er nu af en toe best heftig aan toe, terwijl wij er toch echt zeven kilometer vandaan wonen. Alles bij elkaar gaat het nu misschien om drie maanden per jaar dat er wordt geoefend. De meeste mensen weten niet beter, maar we hebben geen idee wat er nu op ons afkomt.”
Defensie kijkt ook naar de huidige oefengebieden voor oorlogsschepen en jachtvliegtuigen in de Noordzee ten westen van Texel en ten noorden van Terschelling, Ameland en Schiermonnikoog. Zo is er meer ruimte nodig om te schieten met speciale munitie voor de Apache-helikopter en drones op de Vliehors Range op Vlieland. Defensie heeft ook haar oog op het schietgebied Breezanddijk in het IJsselmeer laten vallen. Ze wil meer ruimte om wapens en munitie te testen.
‘Bescherming Waddengebied lukt nu al niet’
De Waddenvereniging voorspelt dat dit ten koste gaat van de natuur. „Het Waddengebied staat mede vanwege de gas- en zoutwinning en visserij al enorm onder druk”, zegt bioloog Bart Beijloos. „Het lukt ons nu al niet om het gebied goed te beschermen, terwijl het de status van werelderfgoed heeft. De militaire impact op de Waddenzee zou niet groter mogen worden dan het al is. We zijn al met defensie in gesprek om het huidige gebruik zo aan te passen dat de natuur er het minste onder te lijden heeft.”
De Waddenvereniging dient eveneens een zienswijze in. „We doen dit met Landschap Noord-Holland en Natuurmonumenten.”
Defensie heeft ook een grote behoefte aan meer opslagruimte voor munitie. Ze zoekt vanwege de nabijheid van de Eemshaven in de drie noordelijke provincies en oost-Flevoland naar plek voor 480 munitiecontainers die indien noodzakelijk op korte termijn inzetbaar zijn.
‘Wat betekent dit voor ons?’
„Maar wat betekent dit voor ons?” vraagt wethouder Eltjo Dijkhuis (Gemeentebelangen) van gemeente Hogeland zich hardop af. „Hoe vaak rijden er dan militaire voertuigen tussen de Eemshaven en Lauwersoog? En welke route nemen die dan? Via Onderdendam? We weten niet of we daar op zitten te wachten.”
De gemeenteraad zit nog vol vraagtekens en dient dus ook een zienswijze in. „Vanzelfsprekend willen wij vanwege de toenemende onveiligheid in de wereld onze bijdrage leveren. Maar het is voor ons nu nog niet mogelijk in te schatten wat de gevolgen van deze plannen voor onze bevolking en natuur zijn.”
De behoefte aan meer ruimte om te oefenen staat in het beleidsstuk Ruimte voor Defensie. ‘De stabiliteit in Europa staat onder druk door de Russische inval in Oekraïne in 2022. In de periode daarvoor was de verslechtering van de wereldwijde veiligheidssituatie ook al merkbaar door oplopende geopolitieke spanningen, de gevolgen van klimaatverandering, hybride oorlogsvoering, institutioneel wantrouwen, toenemende schaarste van grondstoffen, meer conflicten en migratie.’ Kortom, de Nederlandse krijgsmacht moet nodig gevechtsklaar worden gemaakt en versterkt. Defensie neemt daarom terreinen onder de loep die van militaire betekenis zijn, waaronder de Marnewaard, de vliegbasis in Leeuwarden, de munitieopslagplaats in Veenhuizen en de militaire kazernes in Assen, Havelte en Heerenveen.
