Asielzoekers gaan in Nederland eerst naar Ter Apel. Foto: Corné Sparidaens
De druk op Ter Apel leek even af te nemen door de nieuwe opvang in Biddinghuizen, maar de opvang zit alweer overvol. Hoe kan dat? COA-woordvoerder Adwin Peeks: „We proberen echt overal in Nederland plekken te vinden, maar het is een enorme puzzel.”
Woensdagnacht verbleven er 2167 asielzoekers in Ter Apel, het hoogste aantal in ruim een maand. Daarmee is de grens van tweeduizend bewoners voor de derde keer deze week overschreden. Elke dag dat dit gebeurt, kost het COA 50.000 euro aan dwangsommen voor de gemeente Westerwolde. De teller staat inmiddels op 1,4 miljoen euro.
De onlangs geopende winteropvang in Biddinghuizen, die plek biedt aan 1250 mensen, moest juist verlichting brengen. In eerste instantie daalde het aantal bewoners van bijna 2100 naar iets meer dan 1700, maar die rust was van korte duur. Nu ook die locatie grotendeels vol zit, loopt Ter Apel weer over.
Waarom lukt het niet om het aantal bewoners structureel onder de tweeduizend te houden? „Het simpele antwoord is dat er gewoon te weinig opvanglocaties zijn”, zegt COA-woordvoerder Adwin Peeks vanuit Ter Apel. „Biddinghuizen gaf even lucht, maar zolang er onvoldoende nieuwe plekken bijkomen en andere sluiten, loopt het snel weer vol.”
De uitstroom stokt ook door het woningtekort. Statushouders – asielzoekers die al een verblijfsvergunning hebben – kunnen vaak niet door naar een huis, waardoor hun plek in de opvang bezet blijft.
Hoewel er dit jaar minder asielzoekers naar Nederland komen dan in voorgaande jaren, blijft de instroom doorgaan. „Op een drukke dag kunnen er zomaar honderd mensen binnenkomen”, zegt Peeks. „Dat lijkt niet veel, maar als je al vol zit, merk je dat meteen.”
‘Tien plekken hier, vijf daar’
Volgens Peeks wordt er dagelijks overlegd tussen opvanglocaties door het hele land, om te kijken waar nog enige ruimte is. „Soms gaat het om tien plekken hier, vijf daar. Het is echt maatwerk.”
Welke asielzoeker wordt overgeplaatst naar een andere locatie, hangt af van de fase waarin iemand zich bevindt. Nieuwe asielzoekers worden eerst geregistreerd, krijgen medische controles en voeren hun eerste gesprekken met de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND). Pas daarna kunnen ze doorstromen naar andere opvanglocaties.
„Het is niet helemaal first in, first out”, legt Peeks uit. „Maar we houden wel rekening met hoe lang iemand er al is en wat voor plek vrijkomt. Of het bijvoorbeeld geschikt is voor gezinnen, vrouwen of jongeren.”
Genoeg bedden, maar meer onrust
Ondanks de drukte in het aanmeldcentrum, zijn er voorlopig nog genoeg slaapplekken. In Ter Apel zijn rond de 2300 bedden. Maar hoe drukker het wordt, hoe meer onrust, ziet Peeks. „In uitzonderlijke gevallen plaatsen we mensen bij elkaar die we liever apart zouden hebben, bijvoorbeeld een rustige alleenstaande man tussen gezinnen. Dat is nog niet problematisch, maar niet de beste situatie. Maar er is een grens, die houden we goed in de gaten.”
„Kort gezegd: er is te weinig plek, er blijven mensen instromen en er gaan te weinig mensen uit”, zegt de COA-woordvoerder. „En dan blijft het overvol.”
De winteropvang in Biddinghuizen blijft open tot maart 2026. Sommige tijdelijke locaties sluiten binnenkort, zoals de Expohal in Assen. Hier worden maximaal 500 asielzoekers opgevangen, ook ter verlichting van Ter Apel, maar deze hal sluit per 31 december 2025.
In januari een dwangsom van 5 miljoen?
Als het aantal asielzoekers in Ter Apel vanaf nu elke dag te hoog blijft, wordt medio januari 2026 de maximale dwangsom van vijf miljoen euro bereikt. Komt er voor die tijd verlichting?
Volgens Leon Veldt, landelijk woordvoerder van het COA, zijn er geen precieze aantallen te geven van opvanglocaties die binnenkort worden geopend of gesloten. „We zijn altijd in gesprek met gemeenten om te kijken of locaties langer open kunnen blijven of dat er andere mogelijkheden zijn”, zegt hij.
Over nieuwe opvangplekken geeft het COA geen details. „Er worden verschillende locaties geopend; voor sommige zijn we nog in overleg met gemeenten”, aldus Veldt. In oktober gingen meerdere noodopvang- en reguliere locaties open. Hoeveel mensen vanuit Ter Apel naar deze plekken zijn doorgestroomd, is niet bekend. „Maar feit blijft dat de opening van elke nieuwe locatie ruimte oplevert in Ter Apel.”
Welke opvangplaatsen er dit jaar nog verdwijnen of juist bijkomen, is volgens het COA niet te voorspellen. De organisatie zegt dagelijks bezig te zijn met het regelen of verlengen van opvanglocaties.
Toch lijkt structurele verlichting nog ver weg. Het COA vangt nu zo’n 78.000 mensen op, maar volgens de prognose van het ministerie van Asiel en Migratie stijgt de behoefte in 2026 tot bijna 88.000 plekken. Die toename komt vooral doordat mensen langer in de opvang blijven, met name statushouders die wachten op een woning. Ook trage asielprocedures dragen daaraan bij.
