Verliefd op Borgsweer: er is niets en toch is er heel veel

Wie naar het noordoosten van de provincie Groningen rijdt, de windmolens en knipperende lampjes tegemoet, stuit onder de rook van het chemiepark in Delfzijl op een klein dorp: Borgsweer. Het telt 3 straten, waar 140 mensen wonen die elkaar bijna allemaal kennen. Het is zo’n plek waar bewoners hun hand opsteken als groet naar passerende auto’s en vreemd opkijken als er iemand achter het stuur zit van wie ze de naam niet kennen.

Borgsweer is een dorp dat bijna werd opgeslokt door de oprukkende industrie, maar dapper standhield, omringd door talrijke fabrieken en windturbines. De inwoners heten Borgsweersters. ,,Er is niets. En toch is er heel veel’’, zegt Harma Meijerhof (76) geheimzinnig.

Wat is hier dan? En wie wonen er in dat dorp, waar het gezoem van de naastgelegen fabrieken dag en nacht te horen is? Waarom kiezen zij ervoor om zo dichtbij het chemiepark te blijven wonen op een plek zonder winkels, cafés en scholen?

Verscholen achter bomen staat de kerk die tevens dienstdoet als dorpshuis. Harma Meijerhof, een kleine vrouw met een nette sjaal om haar hals, schenkt koffie in een roze thermoskan. Ze zet een schaal met plakken cake op tafel. Op de hoek van de bar staat een bordje: Het fijne van het wonen in een klein dorp is ... Dat wanneer je echt geen idee hebt wat je aan het doen bent ... Een ander dat wel weet!’

Ze woont al 56 jaar in Borgsweer. ,,Mijn man woonde hier met zijn ouders, in de boerderij naast de kerk. Ik ben bij hem ingetrokken.” Harma Meijerhof en haar man hebben Borgsweer nooit verlaten, ze zijn inmiddels bijna de oudste bewoners van het dorp. Hun kleine boerderij, met een groentetuin en in de schuur een paar geiten, staat pal naast de kerk.

Borgsweer ligt op een vierkante wierde in de gemeente Delfzijl. Het wordt vaak in één adem genoemd met omliggende dorpen als Termunten, Termunterzijl, Woldendorp en Meedhuizen. Soms komen Borgsweersters aan het woord als er iets mis is op het chemiepark of als er nieuwe windturbines in de buurt worden gebouwd. Meestal hoor je ze niet.

Maar de Borgsweersters zijn er wel degelijk. En ze zijn hartstikke trots op hun dorp. Om dat te bewijzen zijn zes inwoners van Borgsweer naar het dorpshuis/kerkgebouw getogen.

,,Borgsweer is in trek’’, steekt Bert Groenhagen (54) meteen van wal. Hij wordt gekscherend de burgemeester genoemd en doet die bijnaam vrijwel meteen eer aan. ,,Zodra er een huis te koop staat, is het direct verkocht. Mensen willen hier graag wonen. Het is lekker rustig.”

Hij wijst naar de vrouw tegenover hem. Petra Bos (46) kocht hier negen jaar geleden een huis. Ze woonde in de wijk Beijum in de stad Groningen, ze had nog nooit van Borgsweer gehoord. ,,We wilden graag een vrijstaande woning met een stuk grond. Toen vonden we dit huis op internet en we dachten: dit is het.”

Groenhagen knikt trots. ,,Zie je wel’’, zegt hij. ,,En anderhalve maand geleden is hier nog een nieuw gezin komen wonen.” Een gezin met een baby op komst. Ze woonden in Termunten, maar wilden graag naar Borgsweer omdat het er nog rustiger is. ,,Hier rijdt minder verkeer.”

Rust, ruimte, weinig verkeer; daarom worden mensen verliefd op Borgsweer. En Petra Bos weet nog wel een paar redenen te noemen. Er liggen veel wandelpaden om het dorp en het natuurgebied tussen het industrieterrein en Borgsweer – liefkozend het paddenstoelenbosje genoemd vanwege de vele vliegenzwammen die er in de herfst uit de grond schieten – is geliefd onder de Borgsweersters.

Het dorp, met drie smalle straten die haaks op elkaar staan, ligt weliswaar aan de rand van een industrieterrein, het is ook vlakbij zee. In de verte kunnen de dorpsbewoners de groene dijk langs de Eems zien liggen. Verder is het hier voornamelijk weiland waar geregeld reeën huppelen. Sterker, ze wandelen hier gewoon door de tuinen van de bewoners. ,,Wist je dat die dieren blaffen? Ik had geen idee, tot ik hier woonde”, vertelt Bos.

Toch is het dorp niet altijd rustig. Vorig jaar werden de straten van Borgsweer overspoeld door bezoekers vanwege het festival BorgSfeer, dat Jetty Noordam (47) en zij op poten hadden gezet. ,,Dat liep een beetje uit de hand’’, zegt Bos lachend.

Het festival trok liefst 2.500 bezoekers. Dat is nog eens andere koek dan de 140 bewoners die hier normaal verblijven. Er stonden zoveel auto’s geparkeerd langs de straten, dat niemand er nog langs kon. Bos: ,,Maar het was wel heel gezellig.”

Noordam: ,,Het mooie is dat we voor het festival niet eens moeite hoefden te doen om vrijwilligers te vinden. We hadden er meer dan zeventig. Iedereen droeg zijn steentje bij.”

Nog zo’n voordeel van Borgsweer. Saamhorigheid.

Riekus Köller (68) en burgemeester Groenhagen zijn beiden geboren en getogen Borgsweersters. Ze denken er niet aan om te vertrekken. ,,Ik woon hier nog tot volle tevredenheid”, zegt Groenhagen. ,,Waarom zou je hier weg willen? Delfzijl lijkt mij bijvoorbeeld veel te druk’’, voegt Köller toe.

Alsof hiermee het punt gemaakt is, kijkt Groenhagen in het rond.

Nou ... een reden zou kunnen zijn dat hier geen winkels of cafés zijn. Dat het chemiepark overlast geeft – de schoorstenen van de fabrieken zijn te zien door het raam van de kerk. Buiten is het geluid van het industrieterrein duidelijk te horen.

,,Ik sta met tien minuten in de winkel in Delfzijl of Appingedam’’, zegt Groenhagen. ,,Zolang doe jij er waarschijnlijk ook over in de stad. En die bedrijven. Ja, die zorgen voor werkgelegenheid. Dat gezoem daar wen je wel aan.”

De kinderen dan? Hoe is het voor de jongeren om hier op te groeien en elke dag kilometers naar school te moeten fietsen?

,,Ik heb drie kinderen”, zegt Jetty Noordam. ,,Ze hebben een elektrische fiets of ze worden van en naar school gebracht. Alleen de oudste, van middelbare schoolleeftijd, vindt de afstand af en toe vervelend. Omdat ze graag op stap wil.”

Harma Meijerhof schenkt de groep bewoners nog een kop koffie in uit de roze thermoskan.

,,Ach”, zegt ze. ,,Toen mijn kinderen jong waren gingen we een keer naar V&D om schoolspullen te halen. We stonden even stil buiten voor de winkel toen mijn zoon zei: ‘ik zou hier echt niet willen wonen. Je kunt hier niet eens op straat voetballen’.”

Oké. Maar dan die windturbines. Borgsweer wordt erdoor omsloten. Bezoekers zien eerst de windmolens en pas daarna komen de schoorstenen van de huizen in Borgsweer in zicht.

,,Dat ...”, zegt Groenhagen met een zucht, ,,is inderdaad irritant. Vooral die lampjes.” In de avond trekken mensen die uitkijken op de molens hun gordijnen dicht omdat ze de knipperende lampen in de nok vervelend vinden.

Meijerhof knikt. ,,Er kleven heus wel nadelen aan wonen in een dorp als dit. Je bent bijvoorbeeld afhankelijk van je auto. Het openbaar vervoer is hier niet al te best en ik ga echt niet elke dag met de bus boodschappen doen. Maar daar wen je aan. Dat is in elk Gronings dorp zo. Vroeger was hier wel een winkel, maar veel bedrijvigheid is verdwenen.”

Köller knikt. ,,Je had hier een smid, een timmerman. Hiertegenover zat de kroeg en dat was ook meteen de bank en de kruidenier. Dan ging iedereen op vrijdag naar de bank om hun loon te halen en het meteen uit te geven in de kroeg.”

Samen met Meijerhof omschrijft Köller het Borgsweer van vroeger. Het dorp dat het ooit was. Hoe het in de jaren 70 bijna werd opgeslokt door de oprukkende industrie bij Delfzijl. Bijna was het een verdwenen dorp geworden, net als Heveskes, Oterdum en Weiwerd.

Maar de bewoners kwamen tegen die plannen in opstand. ,,We hebben ons altijd moeten verdedigen’’, zegt Meijerhof. Köller knikt. ,,We waren toen al een hechte gemeenschap en iedereen was tegen die plannen. We wilden hier niet weg. We hebben gelijk gekregen.”

Ze vertellen over het schooltje waar de kinderen les kregen. De kleine boerderijen en de families die hier vroeger woonden. Hoe de kerktoren na de herfststorm van 1972 scheef stond waarna de kerk niet meer werd gebruikt. Het bouwwerk op het hoogste punt van Borgsweer veranderde door die storm in een soort duiventil.

,,We hebben het in 1983 helemaal opgeknapt en als dorpshuis in gebruik genomen”, zegt Köller trots. Tussen 2016 en 2018 is het dorpshuis/kerkgebouw vernieuwd. ,,We vieren hier van alles. Sinterklaas, paasfeesten, noem maar op. Je kunt hier terecht van je wieg tot je graf.”

Is er dan iets wat hier nog mist?

,,Ja’’, zegt Meijerhof. ,,Seniorenwoningen. Mijn man en ik zijn heel bang dat we het dorp ooit moeten verlaten. Dat willen we echt niet. Dus die kunnen we nog wel gebruiken.”

Wie naar het noordoosten rijdt, de windmolens en knipperende lampjes tegemoet, komt onder de rook van het chemiepark in Delfzijl een piepklein dorp tegen. Het telt drie straten, waar honderdveertig mensen wonen, die elkaar bijna allemaal kennen.

Het dorp heet Borgsweer. De inwoners heten Borgsweersters. Er is hier vrijwel niets. Maar de bewoners maken er heel veel van.