Bindert Helder bij de zwerfkei. Foto: Bindert Helder jr.
„Een anticlimax, maar die heb ik wel vaker meegemaakt. Maar je moet wel doorzetten.” Bindert Helder (89) uit Grijpskerk zag als kind een bommenwerper crashen bij Koartwâld/Surhuizum en hoopte dat deze week de laatste bom zou worden gevonden.
Explosieven-onderzoeksbureau Tavela heeft onderzoek uitgevoerd op aangeven van Helder. Bij vooronderzoek werd een verdacht object gevonden. Het bleek uiteindelijk dat het geen bom was, maar een enorme zwerfkei. De ijzerlading in de kei zorgde voor detectie tijdens het veldwerk.
Bindert Helder zag als 9-jarig jongetje op 28 juli 1943 de viermotorige B17 bommenwerper laag overkomen. Deze Sky Queen stortte uiteindelijk neer nabij Koartwâld/Surhuzum. Dinsdagochtend bleek pas bij opgraving dat er geen bom in de bodem lag.
De crash van de Amerikaanse Sky Queen kostte aan negen van de elf bemanningsleden het leven. Twee van hen wisten tijdig het vliegtuig te verlaten. Helder had later contact met een van de bemanningsleden, Howard Adams, en kwam er zo achter dat een van de bommen niet was ontploft. „Ze hadden wel alle bommen afgegooid, en de overlevenden wisten via het geopende bommenluik te ontsnappen.”
„Ik heb als kind gezien dat het toestel naar beneden kwam, ik stond in de weilanden. Zag waar hij terechtkwam. Ik vroeg me af wat er met de mensen gebeurd was. Veel later kreeg ik rapporten uit Amerika over bijvoorbeeld de inhoud van de vliegtuigen en waar ze naar toe gingen. In een proces verbaal van het hoofd van de Luchtbeschermingsdienst is alles zeer uitgebreid beschreven, zoals over een krater op de scheiding van twee landen. Later belde de flight engineer (boordwerktuigkundige-red.) Howard Adams, dat hij naar een Stalag (krijgsgevangenkamp) in Oostenrijk ging. We hebben hem opgehaald uit Amsterdam. In het Luchtbeschermingsrapport wordt gesproken over negen bommen. Adams vertelde dat hij er tien had uitgegooid. Er moet dus een blindganger zijn.”
Bomscherf
Van Tavena kreeg Helder een cadeau, een scherf van een bom uit een krater. „Met de inscriptie ‘keep the show on the road’, ofwel: doorgaan. Ik had de verwachting dat het verhaal afgesloten kon worden, maar dat is nog niet zover. Het is nog niet klaar. Ik heb nog contact met familie van de piloot, daar moet ik ook nog iets naar toe sturen”, aldus de speurder.
Of het onderzoek wordt voortgezet, is afwachten. Daarbij spelen allerlei zaken een rol, zoals gevaar voor de omgeving, de kans op succes en de kosten. Volgens een woordvoerster van de gemeente gaan B en W komende week in overleg met Tavena. Wordt vervolgd dus. Of niet.
