Het Ommelander Ziekenhuis bij Scheemda. Foto: Duncan Wijting
Inwoners van oostelijk Groningen en Drenthe hebben aanzienlijk hogere zorgkosten dan de gemiddelde Nederlander. Dat blijkt uit onderzoek van RTL Nieuws. Opvallend, maar waar komen die hoge kosten vandaan?
Van Delfzijl tot Emmen: het oosten van Groningen en Drenthe kleurt rood op de kaart met de gemiddelde zorgkosten per gebied. In dit stukje Nederland gaat opvallend veel geld naar onder meer ziekenhuisbezoeken, medicijnen en de huisarts.
Dat blijkt uit een onderzoek dat RTL Nieuws donderdag publiceerde. Het nieuwsprogramma besteedt in het bijzonder aandacht aan gebieden met veel industrie. In het noorden van het land zoomt RTL Nieuws bijvoorbeeld in op Farmsum en Veendam, vanwege het chemiepark Delfzijl en zoutwinningsbedrijf Nedmag. Maar in Groningen en Drenthe kleuren hele stukken van de kaart rood, ook de plekken met weinig industrie. Hoe zit dat?
‘Er is iets aan de hand. Maar wat?’
De cijfers zijn absoluut opvallend, maar vaststellen waarom mensen in een bepaald gebied hogere zorgkosten hebben is een behoorlijke klus, stelt hoogleraar Michel Dückers. Hij doet aan de RUG en bij onderzoeksinstituut Nivel onderzoek naar publieke gezondheid. „Het is natuurlijk helemaal niet vergezocht om te bedenken dat bepaalde industrie gezondheidsrisico’s met zich meebrengt. Maar om hogere zorgkosten direct te koppelen aan de aanwezigheid van industrie moet je echt een stap verder gaan.”
De kaart met zorgkosten in Nederland, verdeeld per postcode gebied. Het oosten van Groningen en Drenthe kleurt rood: de zorgkosten zijn er bovengemiddeld hoog. Beeld: RTL Nieuws
Hoe? „Je moet dan weten waar uitstoot vandaan komt, wat voor soort uitstoot het is, de intensiteit, zelfs de windrichting heeft invloed.” Zulke onderzoeken zijn zeker mogelijk, aldus Dückers. Vorig jaar nog wees onderzoek van het RIVM bijvoorbeeld uit dat uitstoot van de veelbesproken Tata Steel-fabriek bij IJmuiden de gezondheid van omwonenden schaadt.
Dückers zou graag zien dat de bevindingen van RTL Nieuws tot vervolgonderzoek leiden in de industrierijke gebieden van Groningen en Drenthe. „Want je hebt echt aanvullende gegevens nodig om iets te kunnen zeggen over de invloed van industrie op de gezondheid. Het enige wat we op basis van deze cijfers kunnen zeggen is: er is iets aan de hand daar. Maar wat?”
Slechte gezondheid door geldstress
Tal van andere factoren hebben óók invloed op de volksgezondheid, aldus de hoogleraar. Van rookgedrag en alcoholconsumptie tot leeftijd, inkomen, het soort werk dat mensen doen en opleidingsniveau. „Het onderzoek corrigeert voor leeftijd en geslacht, twee factoren waarvan we weten dat ze invloed hebben op de zorgvraag. Maar die andere factoren spelen ook een grote rol.”
Zo is het oosten van Groningen en Drenthe niet het welvarendste gebied van Nederland, weet universitair docent Sander van Lanen. Hij doet aan de RUG onderzoek naar armoede, onder andere in oost-Groningen. „We weten dat mensen die krapper bij kas zitten vaker kampen met gezondheidsklachten. Maar andersom kan het ook.”
„Zo hebben mensen in armoede vaker geldstress, eten ze minder gezond, wonen ze in slechtere huizen en vertonen ze meer zorgmijdend gedrag, bijvoorbeeld door de kosten van het eigen risico.” En andersom: „Als je eenmaal langdurig ziek bent, neemt de kans toe dat je niet meer kan werken en in de bijstand terecht komt”, zegt van Lanen.
Oppassen met overhaaste conclusies
Zijn geldzorgen dan een reden voor die rood uitslaande kaart? Van Lanen waarschuwt voor overhaaste conclusies. „In mijn opleiding deden we een keer een oefening waarbij we keken naar sterfgevallen in verschillende Utrechtse wijken. Twee sprongen er enorm uit. Wat bleek: in die wijken stonden grote bejaardentehuizen.” In de cijfers over zorgkosten is gecorrigeerd voor leeftijd, benadrukt de universitair docent. „Maar de boodschap is: pas op met welke conclusies je trekt uit een fenomeen dat zich concentreert in een bepaald gebied.”
Hoogleraar Dückers is het daarmee eens. „Als we nou eenduidig wijzen naar inkomen in plaats van industrie, dan maak je eigenlijk dezelfde fout, maar dan andersom.” De enige manier om duidelijkheid te krijgen over de oorzaak van de hoge zorgkosten in het oosten van Groningen en Drenthe is om meer onderzoek te doen, zegt Dückers: „Dat is complex, maar het kan zeker.”
Onderzoek RTL Nieuws
Het onderzoek van RTL Nieuws brengt zorgkosten per postcodegebied in kaart. Wat blijkt: in het oosten van zowel Groningen als Drenthe maken inwoners hogere kosten dan gemiddeld. Wat de opvallende cijfers veroorzaakt is vooralsnog niet zeker.
