Het doet opperrabijn Binyomin Jacobs (74) ‘enorm veel pijn’ dat de stille tocht door Groningen ter herdenking van de Kristallnacht niet doorgaat. De organisatie heeft de tocht van 5 november afgelast omdat ze geen risico wil nemen met het oog op de oorlog in het Midden-Oosten.
Wat vindt u ervan dat de stille tocht niet doorgaat?
,,Het is dieptriest. En onacceptabel. Kijk, u zult mij niet horen zeggen dat het verstandig of onverstandig is van de organisatie om de stille tocht af te blazen. Als mensen bang of bezorgd zijn, begrijp ik heel goed dat ze geen risico willen lopen. Maar het fenomeen an sich? Dát men bang is? Dat is verschrikkelijk.
Nogmaals: ik wil geen verwijten maken. Maar het zou een krachtig signaal zijn als de burgemeester van Groningen zegt: wij willen dat deze stille tocht wél doorgaat. De organisatie zelf is bang voor de gevolgen. En dat zij niet de verantwoordelijkheid wil dragen als er iets misgaat, begrijp ik volkomen. Maar dit is een herdenking van de Kristallnacht. Die niets maar dan ook niets te maken heeft met de huidige situatie in Israël. Ik vind dat de politie pal voor deze mensen moet staan. Nu geef je als maatschappij een verkeerde boodschap af.”
Jacobs zucht: ,,Ik heb pas net gehoord dat de stille tocht niet doorgaat. Dat doet enorm veel pijn. Maar ik leg me er nog niet bij neer. Ik ga wat belletjes plegen.”
In Amsterdam sluiten joodse scholen hun deuren omdat de veiligheid van leerlingen niet meer kan worden gegarandeerd.
,,Een vergelijkbaar probleem. Ik begrijp ook in deze kwesties dat de schoolbesturen uit veiligheidsoogpunt geen keuze hebben. Maar laten we dan ook eerlijk zijn over het Nederland van nu: we zijn aan het wijken. En dat is een wrange conclusie.”
U waarschuwde onlangs voor opkomend antisemitisme.
,,Onlangs? Dat doe ik al jaren. Veel mensen verklaarden me voor gek. Maar antisemitisme is nooit weggeweest. Ook vlak na de Tweede Wereldoorlog was het er. Het was toen alleen niet salonfähig. Antisemitisme muteert als een virus. De Jood kreeg eeuwen geleden de schuld van de pest. En een paar jaar geleden, tijdens de coronapandemie, zouden Joden geld verdienen aan vaccins. En nu zijn alle Joden weer zionisten. Bij elke crisis of oorlog komt antisemitisme weer naar boven.”
De stille tocht ter herdenking van de Kristallnacht in Groningen gaat dit jaar niet door. Foto: Archief/Corné Sparidaens
Durven Joden zich nog herkenbaar in het openbaar te bewegen?
,,Ik hoor dat veel Joden het niet meer aandurven om met een keppeltje te lopen. Mensen die een davidster aan een kettinkje hebben hangen, verstoppen dat onder hun kleding.
Ik liep een poosje terug met mijn hoed over straat. Ik werd in de buurt van een school uitgescholden door een paar kinderen. Ik ben het schoolplein opgelopen. Een juf vroeg wat ik daar deed. Ik zei dat ik was uitgescholden. ‘Heeft u het wel goed gehoord?’, vroeg ze. Ik antwoordde dat de huisarts een paar dagen eerder had vastgesteld dat er met mijn oren nog niks mis is.
Terwijl ik stond te praten met de juf, kwam een conciërge bij. Ze namen me serieus. Uiteindelijk is de directrice van de school uit een vergadering gehaald. Twee dagen later heb ik de juf en de twee bewuste leerlingen gesproken op school. Ze hadden een excuusbrief geschreven. Het zijn kinderen, hè? Ze hadden eigenlijk geen idee wat ze riepen. Zo kwamen we tot elkaar. Dát moet gebeuren.”
Vergeten we met elkaar in gesprek te gaan?
,,Ik heb mijn kinderen nooit opgevoed met haat richting moslims. No way. Tegen wélke moslims, zou ik bijna vragen? De meeste slachtoffers van de terroristen van ISIS waren óók moslims. Er zijn joodse schurken, er zijn islamitische schurken. Veel mensen denken heel oppervlakkig. Daar is op zichzelf niks op tegen, behalve als het leidt tot denkbeelden die nergens op slaan.
Maar voor de duidelijkheid: de herdenking van de Kristallnacht ís geen demonstratie. Het is een stille tocht waarbij er alleen maar gezegd wordt: nooit meer, voor niemand. In Groningen kan dat dit jaar blijkbaar niet. Maar vraag je dan ook af: waar eindigt dit? Kan ik straks mijn zwarte hoed niet meer dragen? Moet ik mijn baard verstoppen? Mijn Jodendom verbergen? Dat lijkt me nu precies de kant die we níet op moeten gaan.”
De stille tocht door Groningen ter herdenking van de Kristallnacht wordt dit jaar niet gehouden. ,,We hebben geen enkele aanwijziging dat er iets zou gaan gebeuren maar we willen geen risico nemen en hebben daarom besloten de tocht, die gepland stond op 5 november, af te gelasten’’, zei Geert Volders, directeur van de synagoge aan de Folkingestraat.
De Kristallnacht vond plaats in in de nacht van 9 op 10 november in 1938. In heel Duitsland werden Joden en hun bezittingen aangevallen. De Kristallnacht wordt gezien als een keerpunt in het beleid van de nazi’s jegens de Joden.
