Kwartiermaker Jakob Klompien is verantwoordelijk voor de economische agenda van Nij Begun. Foto: Corné Sparidaens
Kwartiermaker Jakob Klompien presenteert donderdag zijn Economische Agenda voor Nij Begun, het Haagse investeringsprogramma voor Groningen en Noord-Drenthe. Wat moet de regio doen om blijvend profijt te trekken van de miljarden die de komende dertig jaar deze kant op stromen?
Groningen en Noord-Drenthe staan aan de vooravond van deel 2 van de dubbelslag die ze de komende decennia moeten slaan met Nij Begun.
Anderhalve maand na de presentatie van de Sociale Agenda van voormalig PvdA-Kamerlid Henk Nijboer lanceert ook collega-kwartiermaker Jakob Klompien zijn Economische Agenda. Na zestig jaar is het Groninger gasveld definitief dicht, maar hoe kan de regio zich ook economisch gezien letterlijk ‘van het gas af’ helpen?
In Stadskanaal ontvouwt de kwartiermaker zijn koersplan richting dat doel aan de verre horizon. Dat doet hij op een symbolische plaats: de Makeport Mercurius, het innovatiecentrum op de plek van de vroegere Philips-fabriek waar onderwijs, ondernemers en overheden samen bouwen aan nieuwe bedrijvigheid, bijna twintig jaar nadat deze drager van de regionale economie in de Kanaalstreek definitief de deuren sloot.
Driespan bedrijven, overheden en onderwijs trekt de kar
Zowel de ambities voor het ooit zo bedrijvige maar nu zwaar vervallen Philips-terrein als de manier waarop ze dat in Stadskanaal aanpakken, zijn als het ware een schaalmodel voor wat Klompien in het groot ook voor ogen staat in de Nij Begun-regio. Nieuwe dynamiek aan de ene kant, bundeling van alle beschikbare krachten aan de andere.
‘Samen Werken’, luidt niet voor niks de ondertitel van Klompiens Economische Agenda. Een driespan van bedrijfsleven, overheden en onderwijs moet de kar de komende dertig jaar gaan trekken, zegt de kwartiermaker. Met forse financiële rugwind uit Den Haag, maar niet zonder zelf de handen uit de mouwen te steken en de portemonnee te trekken.
Veel van de plannen op de agenda die de voormalige Rabobank-man heeft uitgestippeld, gaan uit van stevige investeringen van ondernemers en overheden in de regio zelf. Daarmee moet de totale impuls van Nij Begun nog veel verder worden opgestuwd dan die dertig keer 100 miljoen uit Den Haag.
Vijf sectoren zijn pijlers onder economische toekomst
Klompiens agenda steunt op vijf sectoren: waterstof en duurzame energie, industrie en scheepsbouw, landbouw en agro-industrie, zorgindustrie en recreatie en toerisme. Die pijlers moeten de komende decennia steviger onder de regionale economie komen te staan dankzij investeringssteun voor onder meer digitalisering, verduurzaming en opleidingen.
Kwartiermaker Jakob Klompien over zijn Economische Agenda voor Nij Begun: 'Geen pinautomaat, wel smeermiddel'. Foto: Corné Sparidaens
De kwartiermaker schetst in zijn agenda een vergezicht naar 2056 als Nij Begun erop zit. Tegen die tijd is de ‘braindrain’, de trek van hoger opgeleide jongeren naar het Westen, gestopt en komt nieuw talent juist van elders naar de regio toe. De scheepsbouw floreert dankzij robotisering en ‘artificial intelligence’-technologie, deels ontwikkeld op eigen universiteit en hogescholen. Vooral op duurzaam energiegebied, maar ook voor medische technologie is de regio een nationale of zelfs Europese koploper.
Tot zover het vergezicht, maar verwacht van Klompiens Economische Agenda nu geen gedetailleerde plannen over waar het geld tot op de euro moet gaan landen de komende dertig jaar. Terwijl Nijboer bij zijn Sociale Agenda nog een gespecificeerd overzicht presenteerde hoe ‘zijn’ 100 miljoen jaarlijks moet worden verdeeld, vragen veel voorzetten in Klompiens aanvalsplan nog verdere uitwerking.
Wie voorzag dertig jaar opkomst van de smartphone?
Dat kan ook niet anders, zegt de kwartiermaker over zijn toekomststrategie. „Het is verleidelijk die twee agenda’s naast elkaar te leggen. Maar die vergelijking gaat een beetje mank. De sociale structuur van onze regio en de economie zijn totaal verschillende grootheden. Als je onderwijsachterstanden of armoede wilt bestrijden, kun je redelijk overzien wat daarvoor moet gebeuren. Maar hoe de economie zich de komende dertig jaar internationaal ontwikkelt en wat wij hier in onze regio moeten doen om daarin voorop te lopen, is nu nog nauwelijks te voorspellen.”
Zelfs over tien jaar kan alles alweer heel anders zijn dan nu valt in te schatten, stelt Klompien. „Technologische ontwikkelingen gaan steeds sneller, exponentieel sneller zelfs. Dat heeft grote impact op de economie. Dertig jaar geleden voorzag ook niemand de opkomst van de smartphone”, schetst hij.
Vraag het maar aan Nokia, ooit ‘s werelds grootste fabrikant van mobieltjes en trots boegbeeld van de Finse economie maar hopeloos de boot missend toen de smartphone opkwam. „Zo’n zelfde ontwikkeling gaan we de komende jaren ook zien met bijvoorbeeld de AI-technologie. Daarvan kunnen we nu ook niet overzien waar dat naartoe gaat leiden.”
De Economische Agenda blijft daarom een best educated guess, erkent de kwartiermaker: een beredeneerde voorspelling op basis van de honderden ondernemers die hij binnen en buiten de regio sprak en de lange rij (inter)nationale experts die hij inhuurde om de toekomstkansen van de regio in kaart te brengen. „Ik had heel graag een plan gemaakt dat er voor de eeuwigheid toe doet, maar ik moet leven met de teleurstelling dat het mogelijk over een aantal jaren alweer deels bijstelling behoeft en misschien wel achterhaald is.”
Niet de sterkste overleeft maar wie zich best aanpast
Juist in het vermogen om zich aan te passen aan de snel veranderende wereld ligt de sleutel naar economisch succes voor de Nij Begun-regio, benadrukt Klompien. „Darwin zei het al: niet de sterkste soorten overleven maar de most adaptable ones”, zegt de man die na een lange loopbaan bij de Rabobank onder meer de Groninger profbasketbalclub Donar redde van het faillissement en inmiddels de FC Groningen naar nieuwe sportieve hoogten probeert te loodsen als voorzitter van de raad van commissarissen.
Precies die grilligheid van de wereldeconomie vraagt veel van de uitvoeringsorganisatie die Klompiens Economische Agenda de komende dertig jaar moet uitrollen. Die organisatie moet flexibel zijn en slagvaardig kunnen bijsturen of opschakelen als de ontwikkelingen daarom vragen, niet geremd door regionale overheden met ieder hun eigen belang.
De kwartiermaker heeft daarom organisatieadviesbureau Berenschot een uitvoeringsstructuur laten uitwerken. Daarvoor is onder meer inspiratie opgedaan in de succesvolle Brainport Eindhoven. Daar zetten overheden, bedrijfsleven en kennisinstellingen samen de strategische lijnen uit in een stichting met bestuurders die op basis van hun kennis van zaken zijn aangezocht en niet als vertegenwoordiger van belanghebbende partijen.
Midden- en kleinbedrijf is de ruggengraat
Dat model moet voorkomen dat de Haagse miljarden straks worden verdeeld door de grote spelers, van universiteit tot overheden, en het midden- en kleinbedrijf (mkb) het nakijken heeft, zegt Klompien. „Het mkb is de ruggengraat van onze economie. Vooral daar moet het de komende tijd van komen. Wij hebben hier geen ‘systeembedrijven’ die internationaal de kar kunnen trekken zoals chipgigant ASML in Eindhoven.”
Robotisering kan de Groninger scheepsbouw nieuwe impulsen geven. Foto: Archief DvhN
Dat kan de komende maanden nog wel een punt van politiek debat in de regio worden. De provincie Groningen en gemeenten waren bij het Nationaal Programma Groningen gewend dat ze een fors deel van de 1,15 miljard naar eigen inzicht konden besteden. Bij Nij Begun staan niet ze te trappelen om de greep op het geld uit handen te geven.
Toch gaan ook de regionale overheden wel degelijk meedelen in de Economische Agenda, zegt Klompien. Hij staat bijvoorbeeld niet afwijzend tegenover de wens van het provinciebestuur om het Groninger platteland met hulp van Nij Begun te voorzien van snel internet. Als het aan gedeputeerde Henk Emmens ligt, wordt de klus die de failliete internetprovider Rodin heeft afgebroken alsnog afgemaakt met geld vanuit Klompiens Economische Agenda.
Nij Begin is geen pinautomaat wel mooi smeermiddel
„We hebben daar nog geen overleg over gehad met de provincie, maar op zich valt er over te praten”, zegt de kwartiermaker. „In onze Economische Agenda staat: ‘Iedereen moet toegang hebben tot snel en betrouwbaar internet’. Dat schrijven we niet voor niks: internettoegang is van groot belang voor de regio. Dus laten we het regelen met elkaar. Als het moet dan is het bespreekbaar. Maar we zijn er niet om alle wensen op de verlanglijstjes te financieren. Nij Begin is geen pinautomaat, maar in overleg is het wel een mooi smeermiddel om de echt belangrijke dingen gedaan te krijgen.”
„Het slechtste dat we nu kunnen doen is om de kans die het gebied krijgt, te versplinteren en het geld als poedersuiker uit te strooien over de regio”, zegt Klompien.
Investeringen, of het nu in robotisering van de scheepsbouw is of in de ambitie om jaarlijks 1,5 miljoen toeristen extra naar de regio te lokken, moeten de regio blijvend opstoten in de vaart der volkeren. „Ereschuld geeft ook ereplicht”, zegt Klompien. ,,Nij Begun moet een plus zijn: we hebben een verantwoordelijkheid om Groningen en Noord-Drenthe écht vooruit te helpen.”
