Iconisch muziekcentrum Nieuwe Poort kan financieel stevig uit de klauw lopen. Daarom heeft Groningen een waakhond nodig | opinie

Wie de informatieavond over de Nieuwe Poort donderdag bezocht, kreeg van de gemeente te horen dat de huidige Oosterpoort afgeschreven en volledig achterhaald is. Groningen wil haar plek in de top-5 van belangrijke muziek- en theatersteden behouden. Daartoe moet een in het Noorden ongeëvenaard nieuw cultuurbolwerk worden gebouwd. Met vijf uitstekend geoutilleerde zalen waar wereldartiesten en publiek niet omheen kunnen.

Volgens SPOT-directeur Nynke Stellingsma wordt het nieuwe complex een ‘showcase’. Klassiek, pop, en festivals achter het Hoofdstation. Of wordt het toch het Suikerunie-terrein? De muziektempel die de huidige Oosterpoort vervangt wordt op papier steeds duurder. Aanvankelijk werden de kosten geraamd op 140 tot 170 miljoen euro. Later sprak het college van burgemeester en wethouders over 268 miljoen. Inmiddels gaat het over meer dan 300 miljoen.

Volgens Marc Floor, die zich donderdag voorstelde als gemeentelijk strateeg, is het voor Groningen erop of eronder. Een stad die grotere markten wil bedienen met pop moet doorpakken, anders komen de bekende artiesten niet meer. Die kijken immers vooral naar hun opbrengst. Om zich te laten inspireren bezochten de plannenmakers Tivoli Vredenburg en het Elbphilharmonie in Hamburg. Floor erkent dat de kosten van de Nieuwe Poort alsmaar stijgen. ,,Maar’’, betoogde hij tijdens de informatiebijeenkomst: ,,Ook de boodschappen worden duurder.’’

Hier moeten alle alarmbellen in de gemeenteraad gaan rinkelen. Op voorhand meegaan op de ingeslagen weg is bloedlink. Het zou verstandig zijn als de raad in deze fase uiterst alert is en de plannenmakers op de vingers kijkt. Een groot project als Nieuwe Poort heeft een parlementaire waakhond nodig. Dat zou een speciale raadscommissie Grote Projecten kunnen zijn, die continue in de gaten houdt of plannen financieel en kwalitatief deugen en de risico’s voldoende onderzocht zijn.

Dat kan met behulp van externe deskundigen die voor deze gelegenheid door de raad worden ingevlogen. De gemeenteraad van Groningen is ‘jong’, redelijk onervaren en hoeft zich daar niet voor te schamen. In 2011 stelden Provinciale Staten van Groningen een commissie Grote Projecten in na het financiële debacle in Blauwestad. De Staten liepen blind achter Gedeputeerde Staten aan verloren de parlementaire controle over het woon- en merenproject. Dat leidde tot een afboeking van vele tientallen miljoenen.

De Noordelijke Rekenkamer constateerde dat het miljoenenverlies mede te wijten was aan een gebrekkige controle en onvoldoende inzicht van Provinciale Staten. In de jaren daarna werd gekeken naar rekensommen voor de Regiotram, de zuidelijke ringweg, de verdubbeling van de N33, de spoorlijn Groningen-Heerenveen, Groningen Seaports, bouwplannen als Meerstad en het vervolg van Blauwestad.

De speciale commissie die staten breed was samengesteld, agendeerde de uitkomsten. Daarmee werden discussies over de voortgang van projecten waar vele honderden miljoenen mee gemoeid zijn, meer op niveau gevoerd.

In 2014 werd de commissie Grote Projecten weer afgeschaft. Partijen die hoopten in een nieuw college te komen, wilden ineens geen pottenkijkers meer. Ze beloofden omvangrijke projecten stevig te behandelen. Voorstanders van een commissie Grote Projecten betoogden dat je deze zware kost niet zomaar even tussendoor behandelt.

Dat vindt ook de enquêtecommissie van de gemeente Den Haag, die zich het afgelopen jaar boog over het cultuurpaleis Amare in Den Haag. Daar ging bij de bouw van alles mis. De kosten werden flink overschreden en er trad vertraging op. Bij Amare liep de teller op van 170 naar 520 miljoen euro. De conclusie luidde dat de gemeenteraad door het college van burgemeester en wethouders was behandeld als een horde die genomen moest worden.

Voorkomen moet worden dat bij de Nieuwe Poort de trein doordendert en dat de Stad te maken krijgt met enorme kostenoverschrijdingen. Daar zit niemand op te wachten. Een alerte raad is meer dan belangrijk: de gemeente Groningen is namelijk financieel zeer kwetsbaar.

Daarbij krijgen gemeenten in 2026 een forse korting van het Rijk voor de kiezen. Groningen heeft dan vele tientallen miljoenen minder te besteden. De lijst van ambitieuze projecten is lang. Dat dwingt Groningen tot keuzes. De gemeente worstelt met stevige armoedeproblematiek in achterstandswijken en kan zich geen grote financiële drama’s veroorloven.

Juist daarom bewijst de raad zichzelf maar vooral Groningen een grote dienst als ze het project Nieuwe Poort helemaal doorgrondt en duidelijk aangeeft waar de financiële grenzen liggen. De komende tijd houdt de gemeente ook informatiebijeenkomsten over de Nieuwe Poort in de regio.