Geld, veel geld moet ellende mijnbouw verzachten: politiek wil dat omwonenden voortaan profiteren van gas, olie en ander gewroet in de grond

De kraan van het grote Groningen-gasveld mag volgend jaar dicht gaan, er gaat de komende jaren nog veel meer naar olie, gas en zout geboord worden. Er wordt gewroet voor aardwarmte en er moet waterstof en gas worden opgeslagen. Het laatste dat de overheid kan gebruiken is dwarsliggende bewoners, maar de animo is bijzonder klein nu iedereen heeft gehoord van de ellende in Groningen.

Tijdens een Kamerdebat donderdag bieden de leden met dollartekens in de ogen tegen elkaar op. ,,Van de opbrengst moet 20 procent naar de regio’’, begint VVD-Tweede Kamerlid Jeroen van Wijngaarden. Henk Nijboer van de PvdA wil minstens 25 procent en staatssecretaris Hans Vijlbrief noemt zelfs 30 procent. Dat geld moet dan met name naar de mensen zelf en niet alleen naar gemeenten, vindt CDA’er Agnes Mulder.

Maar eerst moet Vijlbrief nog met de minister van Financiën en de oliebedrijven overleggen. Hij gaat met een uitgewerkt voorstel komen voor een vaste verdeelsleutel voor de opbrengsten, belooft hij de Tweede Kamer.

Na het Groningen-debacle gooit de regering het voortaan over een andere boeg met nieuwe mijnbouw-plannen. Waar het vroeger ‘ja, mits’ was als bedrijven wilden boren of graven, wordt het ‘nee, tenzij’, staat in een nieuwe ‘contourennota’. Plannen kunnen alleen doorgaan als er draagvlak is in de regio en er moeten garanties komen over schade en overlast. En over wat te doen met de gevolgen die vaak nog tientallen jaren later merkbaar zijn. In Limburg is nog volop schade van de mijnen die in de jaren zestig dicht gingen.

De gemeente Coevorden heeft al uitgesproken dat minstens 20 procent van de opbrengst van oliewinning rondom Schoonebeek ten goede moet komen van Zuidoost-Drenthe. Ook politici in de gemeente Emmen pleiten daarvoor. Het gaat dan om tientallen miljoenen van de opbrengst. De oliewinning in Schoonebeek ligt al een jaar stil vanwege het stoppen met injectie van afvalwater uit Schoonebeek in de Twentse bodem. De NAM wil het afvalwater nu injecteren in lege gasputten bij het oliedorp zelf, tot ongerustheid van een deel van de bevolking.

Maar er speelt nog veel meer. Zoutwinning bijvoorbeeld. Bij Veendam wordt volop gewonnen en er zijn plannen voor twaalf nieuwe winningsputten bij Winschoten en Pekela, soms op 20 meter van de tuintjes van bewoners.

Er zijn tientallen kleine aardgasvelden. De meeste politieke partijen voelen niets voor nieuwe aardgasboringen op land, maar de projecten met een verstrekte vergunningen moeten wel doorgaan, vindt een meerderheid. Dat geldt ook voor al verleende vergunningen in de Noordzee, maar ook eentje in de Waddenzee, bij Ternaard.

De leegkomende zoutkoepels en aardgasvelden zijn in beeld voor opslag. Er wordt al jaren gas opgeslagen in velden als Grijpskerk en Norg, maar er zijn ook plannen voor de opslag van waterstof in zoutkoepels onder Zuidwending, bij Veendam. Ook door die opslag kan er schade aan woningen komen, doordat de ondergrond gaat werken, weten bewoners van Grijpskerk en Norg al jaren. Er zijn daar honderden schademeldingen. Dus ook dan moet de overheid werken aan het draagvlak.

In de politiek wordt nogal verschillend gedacht over al die nieuwe mijnbouwplannen. Een meerderheid vindt dat Nederland het zich niet kan veroorloven te stoppen met mijnbouw. Onze welvaart is er van afhankelijk, verwoordt VVD’er Van Wijngaarden dat. Bovendien kan het in Nederland relatief schoon en netjes. Zo vraagt de VVD’er ook om te zoeken naar zeldzame aardmetalen zoals lithium en kobalt in Nederland. ,,Of moeten we anders de accu van onze elektrische auto maar uit China of Congo laten komen?’’

Een aantal partijen waaronder D66 is wat terughoudender vanwege mogelijke overlast en milieubezwaren. PvdA en GroenLinks zitten meer op de lijn: niets nieuws winnen op land, alleen op zee. En Sandra Beckerman van de SP blijft onvermoeibaar wijzen op de schadelijke gevolgen voor veel bewoners en de trucs van oliebedrijven om vergunningen binnen te slepen. ,,Bodemdaling, sinkholes, tienduizenden schademeldingen, waarom gaat dit allemaal steeds maar door?’’

Vijlbrief ziet het als zijn taak er overal met bewoners over te praten. Maar hij vindt ook dat er nu een verdeelsleutel moet komen om een deel van de opbrengst naar de regio en omwonenden te laten vloeien. Daar valt ook best over te praten met de oliebedrijven, verwacht hij. ,,Zij willen ook weten waar ze aan toe zijn.’’