Premier Mark Rutte en Staatssecretaris Hans Vijlbrief (Mijnbouw) tijdens het debat met de Tweede Kamer over de mogelijkheid tot extra gaswinning in Groningen. Foto: ANP/ Robin Utrecht
Het kabinet gooit de deur niet in het slot om te praten met de NAM over het afkopen van de aansprakelijkheid van het gasbedrijf rond de aardbevingen in Groningen.
Dat bleek woensdagavond tijdens het debat over de gaswinning in Groningen. Heel enthousiast is het kabinet er trouwens niet over. Verantwoordelijk staatssecretaris Hans Vijlbrief (Mijnbouw) ziet zo’n afkoopsom – iets wat NAM en aandeelhouder Shell graag zien gebeuren – eigenlijk helemaal niet zitten.
Het gasbedrijf, dat al tientallen jaren gas wint in het Groninger gasveld, liet vorige week juist weten er wel wat voor te voelen. Dit zou de schadeafhandeling en de versterking van huizen, zo claimen Shell en NAM, ten goede komen. Meerdere Kamerleden stipten aan dat het ongewis is wat er in de ondergrond van Groningen gaat gebeuren. Aardbevingen vinden mogelijk nog tientallen jaren plaats.
‘NAM niet welkom’
De Tweede Kamer vroeg Vijlbrief hoe dan ook, als hij het gesprek aangaat, geen onomkeerbare stappen te nemen. Mocht er onverhoopt dan toch iets van een deal met de NAM en aandeelhouders Shell en ExxonMobil uitrollen, stapt Vijlbrief eerst naar de Tweede Kamer.
Woensdag bleek dat een groot deel van de dertien fracties die meededen aan het debat niks te zien in zo’n deal. PvdA-Kamerlid Henk Nijboer ging daarin het verst: hij wil uberhaupt niet dat het ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK) hierover om tafel gaat met de NAM. Hij is het spuugzat dat de NAM in zijn ogen de schadeafhandeling traineert en rekeningen niet betaalt. ,,Ze liegen en bedriegen gewoon. Dat belonen met een gesprek… Nee, die lui zijn helemaal niet meer welkom.”
Vijlbrief vond dat toch iets te hard, hoewel hij zei het gevoel van de PvdA’er goed te begrijpen. ,,Maar is het goed staatsmanschap om helemaal niet te praten? Dat denk ik niet.”
Rutte: schaam mij ogen uit de kop om subsidiedebacle
De Tweede Kamer kruiste in een ruim zes uur durend debat de degens met Vijlbrief over de aardgaswinning in Groningen. Ook premier Mark Rutte (VVD) schoof aan. In tien jaar tijd, en vier kabinetten-Rutte verder, was het de tweede maal dat Rutte op kwam draven in de plenaire zaal over de schade, versterking, aardbevingen en gaswinning in Groningen. De eerste keer was in juni 2019 toen de premier tot drie maal sorry zei: ,,Excuses, excuses, excuses.”
Die waren er deze keer voor de schaamteloze vertoning rond het subsidiedebacle van 10 januari. Toen moesten duizenden Groningers urenlang in digitale en fysieke rijen wachten op antwoord of ze recht hadden op subsidie voor het verbeteren van hun huis. Alleen was er te weinig geld. ,,Om je de ogen uit de kop te schamen”, zei Rutte nog maar eens.
Het kabinet trok enkele dagen later 250 miljoen extra uit, maar sindsdien is het stil. Vijlbrief beloofde dat de nieuwe regeling nog voor de zomer open wordt gesteld. Voor april moet Samenwerkingsverband Noord-Nederland (SNN) daar handen en voeten aan geven.
Verdubbelen gaswinning Groningen
Vijlbrief, die ondanks dat hij nog maar kort op het dossier zit, een goede indruk maakte zei meer dan zijn best te doen om de mogelijke verdubbeling van de gaswinning ongedaan te maken.
Op de laatste werkdag van voormalig minister Stef Blok (EZK) stuurde hij nog een brief dat de winning uit het Groningenveld mogelijk toch wordt verhoogd. Sterker: van 3,9 miljard kuub naar 7,6. Bijna een verdubbeling.
Belangrijkste redenen zijn de vertraging rond de bouw van de stikstoffabriek in Zuidbroek – waar buitenlands gas geschikt wordt gemaakt voor Nederland - en extra vraag van buurland Duitsland. Vijlbrief zei in gesprek te zijn met zijn Duitse collega en vertelde dat premier Rutte naar Berlijn is geweest om het er met de nieuwe bondskanselier Olaf Scholz over te hebben. Vijlbrief gaf aan alles in zijn macht aan te wenden om de winning terug te brengen naar het oorspronkelijke plan.
Maar makkelijk is dat niet, bleek wel uit zijn antwoorden. Zo kan hij niet even de gaskraan tijdelijk dichtdraaien bij de negen bedrijven die de grootste afnemers van gas zijn. Het gaat dan bijvoorbeeld om Vattenfal en Eneco. Vijlbrief waarschuwde dat deze stap alleen mag bij een echt gastekort. Desondanks wilde hij het ook niet uitsluiten, maar hij zoekt liever naar andere opties. ,,Want als wij dat doen, dan staan direct voor de rechter.”
De negen bedrijven hebben tot 1 oktober van dit jaar om van het Gronings gas af te gaan, maar vijf hebben sowieso al aangegeven die datum niet te halen. Gasunie uit Groningen, verantwoordelijk voor het gastransport door de leidingen, stelt volgens Vijlbrief dat het hen moeite kost om de bedrijven af te sluiten. ,,Dat vind ik niet zo belangrijk. Ze moeten het gewoon regelen”, zei de staatssecretaris.
