Het rapport van enquetecommissie aardgaswinning Groningen. Foto: ANP/Vincent Jannink
‘De Groningers zijn bewust de vernieling in geholpen.’ Dat is de eerste reactie van SP-Kamerlid Sandra Beckerman op het eindrapport over de parlementaire enquête over de gaswinning in Groningen. ‘Aangeslagen door het rapport en de harde conclusies’, reageert PVDA-Kamerlid Henk Nijboer uit Groningen.
,,Hoe met de Groningers is omgegaan is rampzalig. Levens zijn verwoest en kinderen lijden’‘, zegt Nijboer. ,,Het rapport van de enquêtecommissie laat zien hoe het zo ver is gekomen. Dat geld boven alles ging en de veiligheid door de overheid en de NAM ondergeschikt werden gemaakt.”
Nijboer zegt dat veel van wat in het rapport van de enquêtecommissie staat al bekend was. ,,Maar toch, als je dit zo achter elkaar leest, dan blijft het ongelofelijk dat het zo ver heeft kunnen komen en dat de overheid Groningers niet heeft beschermd. Daar moet verantwoording over worden afgelegd.”
‘Koude rillingen’
Susan Top, oud-secretaris van het Groninger Gasberaad (GBB), krijgt koude rillingen van het idee dat Groningers veel leed bespaard had kunnen blijven. ,,De gasproblematiek is niet adequaat aangepakt. Dit is wat je krijgt met pappen en nathouden. Dit gebeurt als bestuurders alles doen om politiek te overleven. Als het je daar om gaat, interesseert het je niet wezenlijk. Ik hoop dat ze dat tot zich door laten dringen.’‘
Top herkent deze opstelling in de toeslagenaffaire. ,,Het moet dus anders. Als je niet inziet dat het Rijk in Groningen gefaald heeft en de bestuurlijke cultuur rigoureus moet veranderen, hou dan maar op.’‘ Ze is het roerend eens met de heftige conclusies en analyses en wijst naar de trage aanpak van ingewikkelde schades en versterking. ,,Wat ik wil lezen is dat je experts het bevingsgebied in stuurt die zich afvragen wat voor de mensen in deze woningen de oplossing is. Wat hebben ze nodig? Een verschuiving van de juridische insteek naar een praktische uitvoering.’‘
‘Terecht hard oordeel over premier Rutte’
SP-kamerlid Sandra Beckerman vindt dat het rapport pijnlijk duidelijk maakt hoe Groningers bewust de vernieling in worden geholpen door de staat. De SP wijst nadrukkelijk naar premier Rutte als boosdoener. ,,Jarenlang waren opeenvolgende kabinetten Rutte doof. Geld ging steeds boven Groningers. Nog steeds worden mensen gewantrouwd en gezien als potentieel fraudeur. In 2020 ging van elke euro schadevergoeding 74 cent naar uitvoeringskosten.”
Staatssecretaris Mijnbouw Hans Vijlbrief was naar eigen zeggen onder de indruk van de woorden van commissievoorzitter Tom van der Lee en noemde het ‘heel ernstig’ wat er in het rapport staat. ,,Vandaag is geen dag voor Haagse discussies, maar voor erkenning van het leed dat we de Groningers hebben aangedaan. Dat is vandaag het allerbelangrijkst.’’ Het snoeiharde rapport raakte hem ook persoonlijk: ,,Ik had een brok in mijn keel en een drukkend gevoel op mijn borst. Als je al die ernstige feiten achter elkaar hoort, dan beneemt je dat in zekere zin de adem.’’
Faissal Boulakjar, kamerlid voor D66 en lid van de vaste kamercommissie mijnbouw zegt de aanbevelingen serieus te nemen. ,,Veel leed waarvan je eigenlijk wel op de hoogte was komt nu naar buiten en dat is hard nodig. De schadevergoedingen en versterking moeten veel beter en de Staat moet ophouden tegen burgers te procederen. Het is ook terecht dat er extra geld naar de regio moet, structureel.’’
Een ander lid van die commissie, Jeroen van Wijngaarden van de VVD, houdt zich op de vlakte wat betreft de consequenties voor personen die er in het rapport slecht vanaf komen. ,,Ik ga nu geen reactie geven op de aanbevelingen. Het zou geen recht doen aan de enquêtecommissie, die zeer uitgebreid onderzoek heeft gedaan, om daar even snel op te reageren. Ook of het consequenties moet hebben voor bepaalde personen ga ik nu niet zeggen, hoewel ik de vraag begrijp.”
‘Er gebeurt niks’
Caroline van der Plas van BBB vindt dat er heel harde conclusies in het rapport staan. ,,Maar er gebeurt niets. Kijk naar hoe wordt omgegaan met alle voorstellen van Sandra Beckerman van de SP, die als een soort Omtzigt voor de gedupeerden van de gaswinning opkomt.’’
Ook Commissaris van de Koning René Paas spreekt van een keihard rapport en noemt het een goed idee om de regio extra geld te geven, structureel. ,,Dit is niet zomaar even vergelijkbaar met iemand die zelf zijn huis verbouwt. Durf wat royaler te zijn in het uitkeren van schadevergoedingen. Dan is het misschien maar eens zo dat iemand te veel krijgt, als er maar uitgekeerd wordt.’’
Burgemeester Koen Schuiling van Groningen is het daarmee eens. ,,Het is wel opmerkelijk dat in dit rapport nu wordt aanbevolen om de bijdrage aan gemeenten in deze regio te verhogen, terwijl de afgelopen tijd gemeenten in Groningen juist achteruit zijn gegaan in de bijdrage die ze krijgen van het Rijk. Daar zijn ook grote problemen door ontstaan.”
Schuiling zegt ook te herkennen hoe in het rapport wordt geschreven over het telkens weer moeten vragen om extra bijdrages vanuit Den Haag en de regionale bestuurders vaak met een kluitje in het riet zijn gestuurd. ,,Dan ben je in Den Haag wezen onderhandelen en nog voordat je op weg naar huis bent is de situatie alweer veranderd.”
Groningers verdienen alle steun
Jan Wigboldus, voorzitter van het Groninger Gasberaad: ,,Veel scherper dan dit had de commissie het niet kunnen opschrijven. Vanmiddag was een erkenning van de problematiek. Den Haag staat zwaar in het krijt bij de Groningers. En dat blijft ook nog wel even zo. Ik hoop dat het de eerste bouwstenen kunnen zijn van het herstel van het vertrouwen.” Volgens de Garmerwolder verdienen de Groningers verdienen alle steun die nodig is om veilig te kunnen wonen. „Dat is nu niet het geval. Het baart mij veel zorgen dat er veel mensen, tieners, mentaal ziek zijn in Groningen. Mijn hart breekt voor hen.’’
Annemarie Heite, voorheen actievoerster en nu werkzaam bij de Nationaal Coördinator Groningen (NCG), is aangedaan na de presentatie van het rapport. ,,Je ziet de hele film aan je voorbijgaan. Dat laat me niet onberoerd. Je denkt: zie je wel, we waren niet gek. De oliemaatschappijen en het Rijk hebben de Groningers willens en wetens in een onveilige situatie gebracht. Dat dachten we toen en het blijkt te kloppen.’‘
‘Het helpt mentaal een beetje’
Cees Wildervanck uit Overschild krijgt het even te kwaad als hem gevraagd wordt naar de betekenis van het rapport. ,,Zolang Mark Rutte daar nog zit, gaat niets ons helpen. Over alles wat hier gebeurt, haalt hij zijn schouders op. Het interesseert hem geen zier. Moet ik blij zijn dat de Parlementaire Enquêtecommissie zo kritisch is? Het helpt mentaal wel een beetje.’‘
Schade-expert en kandidaat Statenlid voor BBB Eddy van Marum hoopt op boter bij de vis. ,,Nu kapitaliseren, hè’‘, zegt hij tegen een passerende commissaris van de Koning René Paas. ,,Dat is nog niet gebeurd. We zijn druk bezig’‘, antwoordt Paas.
Cynthia Heijne van het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) zegt dat het rapport goed moet worden bestudeerd. In een verklaring spreekt SodM de hoop uit dat de aanbevelingen de broodnodige versnelling gaan brengen voor de vele mensen in Groningen die nog wachten op versterking of schadeafhandeling.
